Federico García Lorca

Federico del Sagrado Corazón de Jesús García Lorca, bardziej znany jako Federico García Lorca (ur. 5 czerwca 1898 w Fuente Vaqueros, zm. 19 sierpnia 1936 k. Alfacar) – hiszpański poeta i dramaturg; był także malarzem, pianistą i kompozytorem. Sztandarowy przedstawiciel Pokolenia 27. Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli hiszpańskiej literatury XX wieku^[1].

Federico García Lorca

Federico García Lorca (1932)
Data i miejsce urodzenia	5 czerwca 1898 Fuente Vaqueros
Data i miejsce śmierci	19 sierpnia 1936 nieopodal Alfacar
Narodowość	hiszpańska
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Epoka	surrealizm
Muzeum artysty	Casa de Lorca w Grenadzie
Ważne dzieła
Poeta w Nowym Jorku Publika

Federico García Lorca, jako sześcioletni chłopiec

Federico García Lorca, Portret Salvadora Dalego, 1927

Pomnik Lorci w Madrycie

Letni dom Lorci w Granadzie, obecnie muzeum

Życiorys

Urodził się w Fuente Vaqueros w prowincji Grenada. W roku 1909 jego rodzina przeprowadziła się do Grenady, a on sam w roku 1919 wyjechał do Madrytu, gdzie studiował literaturę i filozofię i gdzie zaprzyjaźnił się m.in. z Salvadorem Dalí i Luisem Buñuelem.

Swój pierwszy tom opowiadań, Impresiones y paisajes, opublikował jeszcze w Grenadzie, w roku 1918. Swoją pierwszą sztukę, El maleficio de la mariposa, wystawił już w Madrycie, w roku 1920. Nie spotkała się ona z życzliwym przyjęciem (odbyły się tylko cztery przedstawienia), co sprawiło, że Lorca twierdził później, iż wystawiona w roku 1927 Mariana Pineda, opisująca życie i śmierć rewolucjonistki Mariany Pinedy, była jego pierwszym utworem dramatycznym.

W latach 1929–1930 przebywał w USA, przede wszystkim w Nowym Jorku. Z tego czasu pochodzi tomik wierszy Poeta en Nueva York oraz sztuki Así que pasen cinco años i El público.

Jego powrót do Hiszpanii zbiegł się z proklamowaniem Drugiej Republiki Hiszpańskiej. W latach 1931–1936, do wybuchu wojny domowej, zajmował się reżyserią teatralną, aktorstwem i napisał swoje najgłośniejsze sztuki.

Został zamordowany przez skrajnie prawicową bojówkę na początku hiszpańskiej wojny domowej. Odpowiedzialność za jego zamordowanie 19 sierpnia 1936 ponoszą Gonzalo Queipo de Llano i José Valdés Guzmán^[2]. Wcześniej, 16 sierpnia został zabity jego szwagier Manuel Fernandez Montesinos, burmistrz Grenady^[3].

Na język polski jego utwory tłumaczyli m.in. Danuta Mucha, Urszula Aszyk, Zbigniew Bieńkowski, Leszek Engelking, Jerzy Ficowski, Mieczysław Jastrun, Irena Kuran-Bogucka, Jacek Lyszczyna, Józef Łobodowski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Włodzimierz Słobodnik, Zofia Szleyen i Jan Winczakiewicz. W 2019 r. w serii Biblioteka Narodowa wydawnictwa Ossolineum ukazał się tom Wiersze i wykłady ze wstępem i w opracowaniu Justyny Ziarkowskiej i wyborze Marcina Kurka.

Twórczość

Zbiory liryki

• Zbiór wierszy (Libro de poemas, wyd. 1921)
• Liryka pieśni głębokiej (Poema del cante jondo, 1921-1922, wyd. 1931)
• Oda do Salvadora Dalí (Oda a Salvador Dalí, wyd. 1926)
• Romancero cygańskie (Romancero gitano, wyd. 1928)
• Poeta w Nowym Jorku (Poeta en Nueva York, 1930, wyd. pośm. 1940)
• Żale nad Ignaciem Sánchezem Mejías (Llanto por Ignacio Sánchez Mejías, wyd. 1935)
• Sześć poematów galicyjskich (Seis poemas gallegos, wyd. 1935)
• Dywan z Tamarit (Diván del Tamarit, 1936, wyd. pośm. 1941)
• Sonety ciemnej miłości (Sonetos del amor oscuro, wyd. 1936)
• Pierwsze pieśni (Primeras canciones, wyd. 1936)
• Stare pieśni hiszpańskie (Canciones españolas antiguas; zbiór pieśni na głos i gitarę)

Proza

• Impresje i pejzaże (Impresiones y paisajes, wyd. 1918)

Utwory dramatyczne (sztuki teatralne)

• Mariana Pineda (Mariana Pineda, 1927)
• Czarująca szewcowa (La zapatera prodigiosa, 1930)
• Krwawe gody (Bodas de sangre, prem. teatr. 1933, wyd. 1936)
• Yerma (Yerma, 1934)
• Panna Rosita, czyli Język kwiatów (Doña Rosita la soltera o el lenguaje de las flores, 1935)
• Dom Bernardy Alby (La casa de Bernarda Alba, 1936)

Polskie wydania

Wybory poezji

• Romance cygańskie – przekł. Jerzy Ficowski, wyd. pol. Warszawa, KIW, 1949

• Wybór wierszy – spolszczył Włodzimierz Słobodnik, wyd. pol. Warszawa, Czytelnik, 1950
• Federico García Lorca. Wiersze – przeł. Jan Winczakiewicz, wyd. pol. Tonbridge, Oficyna Poetów i Malarzy na Emigracji w Anglii, 1952
• Poezje wybrane – przekł. Jerzy Ficowski, wyd. pol. Warszawa, PIW, 1958
• Federico García Lorca. Poezje – przekł. Irena Kuran-Bogucka, Gdańsk, Wydawnictwo Morskie, 1982
• Od pierwszych pieśni do słów ostatnich (Wiersze, proza, listy, wypowiedzi) – wybr. i przeł. Zofia Szleyen, Kraków, Wydawnictwo Literackie,1987
• Suity i sonety – wybór i przekład Zofia Szleyen, rys. Federico García Lorca, Warszawa, WAiF, 1989
• Romancero cygańskie – przekł. Irena Kuran-Bogucka, Gdynia, Mitel, 1992
• A jabłko było kamieniem – przeł. Monika Sienkiewicz, Mariew, Zakład Wydawniczo-Poligraficzny Ewa i Roman Świerczyńscy, 1992
• Sonety ciemnej miłości – przekł. Irena Kuran-Bogucka, Bydgoszcz, Świadectwo, 1994
• Federico García Lorca. Poezje = Poesía – wydanie dwujęzyczne, wybór i przekł. Jan Winczakiewicz, opr. graf. Ewa Możejko i Jerzy Rozwadowski, Warszawa, KIW, 2003
• Federico García Lorca. Romance cygańskie i inne wiersze – przekł. Maria Orzeszkowska-Szumowska, il. Jan Szumowski, Wrocław, Akwedukt, 2008
• Śpiewak cygańskich romansów – przekł. Jarosław Marek Rymkiewicz, Warszawa, Wyd. Sic!, 2011
• Gips i jaśmin. Poezje wybrane – przekł. Leszek Engelking, Łódź, Wydawnictwo Officyna, 2017
• Piosenka o chłopcu o siedmiu sercach i inne wiersze – wybór i tł. Jacek Lyszczyna, Warszawa, Fundacja Zeszytów Literackich, 2017
• Federico García Lorca. Wiersze i wykłady – wybór przekładów Marcin Kurek, wielu tłumaczy, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2019
• Federico García Lorca. Od symbolizmu do surrealizmu – wydanie dwujęzyczne, wybór, wstęp, tł. Jacek Lyszczyna, Katowice, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, 2019

Wydania w antologiach

• Nastolatki nie lubią wierszy (antologia) – Warszawa, Nasza Księgarnia, 1967
• Czesław Miłosz, Mowa wiązana (antologia) – Warszawa, PIW, 1986
• Czeka cię serce moje (antologia; wraz z Rafael Alberti, Vicente Aleixandre, Dámaso Alonso i inni) wyd. pol. 1994

Utwory dramatyczne (sztuki teatralne)

• Mariana Pineda – przekł. Zofia Szleyen, Warszawa, KIW, 1950

• Wiersze i dramaty – przekł. Zofia Szleyen, drzeworyty Maria Hiszpańska, Warszawa, KIW, 1951
• Teatro breve: Groteski teatralne – zebr. i przeł. Zofia Szleyen, il. Otto Axer, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1966

• Dramaty – przekł. Zbigniew Bieńkowski, Mieczysław Jastrun, Zofia Szleyen, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1968
• Publiczność: Sztuka bez tytułu – przekł. Zofia Szleyen, Kraków, Wydawnictwo Literackie,1982

Inne

• Teatr Federico García Lorca – (szkice) Stefania Ciesielska-Borkowska, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962
• Federico García Lorca w teatrze swoich czasów – (inscenizacje), Urszula Aszyk, Warszawa, Energeia, 1997
• Teatr nie dokończony - teatr otwarty – przekł. i opr. Urszula Aszyk, Warszawa, Energeia, 1998

Lorca w dziełach innych

• 1924: Salvador Dalí Potrójny portret Garcíi Lorki – obraz
• 1936: Pablo Neruda Oda do Fryderyka Garcia Lorka
• 2002: Stanisław Sojka Soykanova – piosenka
• 2009: Jarosław Jar Chojnacki Pieśń jesienna – piosenka
• 2012: Rafael Juran – animacja 2D „Śmierć Federico Lorki”
• 2023: Łona, Konieczny, Krupa "Pan Darek" - piosenka ( Płyta:TAXI)