Feminizm drugiej fali

Feminizm drugiej fali – okres rozwoju ruchu feministycznego, który rozpoczął się w latach 60. XX wieku w Stanach Zjednoczonych i Europie (szczególnie w Wielkiej Brytanii, Niemczech i Francji) i trwał do końca lat 70.

Ten artykuł dotyczy okresu w rozwoju światowego feminizmu. Zobacz też: druga fala feminizmu w Polsce (1830–1863).

Marsz feministek w Waszyngtonie w 1970

Oprócz problemów podejmowanych także przez feminizm pierwszej fali (edukacja i zmiany w prawie), feminizm drugiej fali zajmował się również równouprawnieniem na rynku pracy, kwestiami aborcji oraz kobiecą seksualnością. Podejmował również problem rozdziału między sferą prywatną a publiczną. Jednym z jego głównych haseł było „to co osobiste, jest polityczne” (ang. the personal is the political)^[1].

Geneza

Druga fala feminizmu w USA była konsekwencją rozczarowania dotychczasowymi działaniami na rzecz równouprawnienia, skupionymi przede wszystkim na formalnych gwarancjach prawnych^{[potrzebny przypis]}. Wbrew przewidywaniom zmiany prawne nie pociągnęły za sobą rzeczywistej równości np. w zakresie wynagrodzenia czy piastowaniu stanowisk kierowniczych. Uniwersytety w USA przyjmowały ograniczoną liczbę kobiet^[2]. Pomimo tego, że 75% kobiet deklarowało chęć pracy poza domem, zaledwie 30% pracowało zawodowo^[3]. Na amerykańskim rynku pracy kobiety mogły liczyć jedynie na niskie stopniem i źle płatne stanowiska^[2]. Istniał podział na zajęcia kobiece i męskie, zajęcia kobiece były gorzej płatne^[2]. W 1960 roku w USA kobiety zarabiały o 39% mniej niż mężczyźni^[2]. Istniały także liczne ograniczenia prawne dla kobiet. Kobiety nie miały prawa samodzielnie zaciągnąć kredytu, były nieobecne w urzędach, policji, rządzie^[2].

Istotną inspiracją dla feministek w latach 60. XX wieku w USA był ruch praw obywatelskich^[2]. Kobiety, podobnie jak czarni mieszkańcy USA dostrzegały, że są dyskryminowane^[2]. Świadomość istnienia dyskryminacji wzrosła po tym, gdy prezydent John F. Kennedy, na wniosek Eleanor Roosevelt powołał komisje do zbadania nierównego traktowania kobiet. Komisja nagłośniła cele feministek^[2].

Za początek drugiej fali uznaje się wydaną w 1963 roku książkę Betty Friedan Mistyka kobiecości^[4]. Ważnym momentem w historii drugiej fali feminizmu było założenie Narodowej Organizacji Kobiet (ang. National Organization for Women) w 1966 roku^[2].

Sam termin „feminizm drugiej fali” (ang. second wave feminism) został po raz pierwszy użyty przez Marshę Lear w 1968^[5], kiedy ruch był już ukształtowany. Feminizm drugiej fali miał się skończyć wraz z narastaniem wojen seksualnych w ramach ruchu feministycznego (koniec lat 70. XX w.)^{[6][7][8][9][10]}, choć czasem jest wyznaczany na lata 90. XX wieku, kiedy pojawił się feminizm trzeciej fali^[11].

W krajach europejskich feminizm drugiej fali związany był najczęściej z myślą socjalistyczną. Ruchy feministyczne w Wielkiej Brytanii czy Francji podejmowały tematy związane z równością na rynku pracy, prawem do aborcji czy kwestiami opieki nad dziećmi^[12].

Nurty

Drugofalowy feminizm nie był zjawiskiem jednorodnym. W Stanach Zjednoczonych wyróżnić można jego dwa nurty: liberalny i radykalny^[5].

Nurt liberalny

Osobny artykuł: Liberalny feminizm.

Do nurtu liberalnego należały przede wszystkim starsze działaczki różnych organizacji kobiecych, starających się o zmianę sytuacji kobiet w ramach istniejącego systemu społecznego^[13]. Działalność ich przyczyniła się do znacznego rozwoju ustawodawstwa dotyczącego równości w miejscu pracy^[11].

Klasycznym wyrazem poglądów nurty liberalnego jest książka Betty Friedan Mistyka kobiecości. Autorka opisała w niej własną frustrację wywołaną tradycyjnymi normami społecznymi, które sprowadzają kobiety wyłącznie do ról matki, kochanki i gospodyni domowej. Społeczny wymóg realizacji tych ról ograniczał zdaniem Friedan możliwości rozwoju kobiet i prowadził do zaburzeń psychicznych, utraty poczucia sensu życia, depresji czy alkoholizmu^[4]. W 1966 Friedan założyła National Organization for Women, która stała się główną organizacją liberalnego nurtu feminizmu^[12].

Nurt radykalny

Osobny artykuł: Radykalny feminizm.

Celem nurtu radykalnego była całościowa zmiana struktur społecznych w celu wyeliminowania seksizmu i obalenia patriarchatu^[14]. Dyskryminacja ze względu na płeć była uznawana za najstarszą formę dyskryminacji i była wiązana z rasizmem i dyskryminacją ze względu na pochodzenie społeczne^[14].

Osiągnięcia

Feminizm drugiej fali doprowadził do wielu zmian społecznych i prawnych.

W 1964 roku w USA uchwalono ustawę o prawach obywatelskich (ang. Civil Rights Act), która m.in. zakazywała dyskryminacji ze względu na płeć w miejscu pracy^[15].

Ważnym sukcesem feministek, zarówno tych radykalnych i jak i liberalnych, była liberalizacja prawa aborcyjnego w USA. Działaczki organizowały liczne demonstracje i wywierały presje na władze w celu złagodzenia ustawy. Przyniosło to rezultaty w postaci liberalizacji ustaw w wielu stanach. W 1973 roku Sąd Najwyższy USA w sprawie Roe v. Wade uznał, że jakiekolwiek prawne ograniczenia swobody dokonania aborcji w pierwszych 3 miesiącach ciąży są niezgodne z konstytucją^[15].

Istotnymi dokonaniami były także zmiany w zakresie kultury, języka czy świadomości społecznej (np. uświadomienie znaczenia molestowania seksualnego czy przemocy seksualnej)^[16].