Fołks-Partaj - Wikiwand

Fołks-Partaj
Państwo	Polska
Lider	Noach Pryłucki, Samuel Hirszhorn, Elchanan Zeitlin, Hirsz Nomberg i Cemach Szabad
Data założenia	1916

Historia

Podsumowanie

Perspektywa

Ugrupowanie po raz pierwszy pojawiło się na arenie politycznej w 1916 r., kiedy to jej członkowie pojawili się do wyborów do Rady Miejskiej Warszawy. Fołkiści prezentowali wówczas stanowisko wrogie wobec porozumienia ugrupowań polskich i żydowskich. Powstanie partii zostało proklamowane w 1917 r., na urządzonej w tym celu konferencji. Wkrótce ruch stał się bardzo silny w Warszawie, Łodzi, Lublinie, jak również na obszarze województwa wileńskiego.

Znaczącymi działaczami Fołks-Partaj w tym okresie byli m.in., Noach Pryłucki, Samuel Hirszhorn, Elchanan Zeitlin, Hirsz Nomberg i Cemach Szabad. W 1919 r., w wyborach do Sejmu, fołkistom polskim udało się zdobyć 2 miejsca w izbie, ale w wyborach 1922 r. już żadnego. Było to związane z ostrą walką z Blokiem Mniejszości Narodowych. W 1926 r. miał miejsce rozłam, w wyniku którego Cemach Szabad utworzył Jidisze Demokratisz-Fołkistisze Partaj in Pojln (jid. Żydowska Partia Demokratyczno-Ludowa w Polsce), która na swoją siedzibę wybrała Wilno. Wkrótce jednak oba środowiska zaczęły ciążyć w swoim kierunku. Było to spowodowane wspólnym zwalczaniem Bloku Mniejszości Narodowych pod przywództwem Izaaka Grübauma przed wyborami parlamentarnymi w 1928 r. W 1931 r. doszło do zjednoczenia obu ugrupowań na wspólnym zjeździe. Po przewrocie majowym na bazie ŻDP powstał Ogólno-Żydowski Narodowy Blok Wyborczy. Zajmował opozycyjne stanowisko do partii syjonistycznych. Fołkiści nie byli jednak w stanie z powodzeniem konkurować z innymi, większymi ugrupowaniami, takimi jak Aguda, Bund czy partie syjonistyczne.

Po II wojnie światowej ruch fołkistowski w Polsce usiłował odrodzić się pod postacią Żydowskiego Stronnictwa Demokratycznego. Partia ta nie uzyskała jednak legalizacji ze strony władz. Brak zalegalizowanej działalności wiązał się z negatywną oceną Żydowskiego Stronnictwa Demokratycznego dokonaną przez niektórych przedstawicieli Centralnego Komitetu Żydów w Polsce. Mimo problemów z zalegalizowaniem działalności fołkiści podejmowali wielokierunkową działalność. Jednym z jej elementów było wydawanie ulotek w języku polskim oraz biuletynu, który ukazywał się od maja 1946 do maja 1948 roku, w nakładzie 2 tysięcy egzemplarzy38 . Treści przedstawiane w poszczególnych numerach były spisywane przede wszystkim w języku polskim. Poszczególne numery biuletynów liczyły od dwóch do ośmiu stron.

Remove ads

Ideologia

Członkowie Fołks-Partaj opowiadali się przeciwko emigracji Żydów z krajów diaspory, w przeciwieństwie do syjonistów. Zamiast tego propagowali ich „kulturową autonomię” i podkreślali znaczenie języka jidysz jako ważnego czynnika kulturotwórczego. Niechętnie ustosunkowywali się także do polskich i żydowskich partii socjalistycznych, choć Fołks-Partaj prowadziła współpracę z Bundem w ramach takich organizacji oświatowych jak CISZO i Szul-Kult.

Remove ads

Bibliografia

Polski słownik judaistyczny – dzieje, kultura, religia, ludzie, ZofiaZ. Borzymińska (oprac.), RafałR. Żebrowski (oprac.), NataliaN. Aleksiun, t. 1, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, s. 435, ISBN 83-7255-126-X, OCLC 749207194.
Cz.Brzoza, A.L.Sowa, Historia Polski 1918-1945, Kraków 2006, ISBN 83-08-03845-X, s. 249.
D. Flisiak, Ideologiczne założenia „Biuletynu Żydowskiego Stronnictwa Demokratycznego”. Fołkiści w powojennej Polsce (1945-1949), [w] Interdyscyplinarne perspektywy w sztuce, kulturze i historii. Analizy, adaptacje, interpretacje Tom 1, pod red., Paulina Pomajda, Ewelina Chodźko, Lublin: Wydawnictwo Naukowe TYGIEL, 2024, s. 230-250.

Kontrola autorytatywna (organizacja polityczna):

VIAF: 306421213