Fort VIII Twierdzy Warszawa

Fort VIII („Służew”) – jeden z fortów pierścienia zewnętrznego Twierdzy Warszawa znajdujący się przy ul. Nowoursynowskiej w Warszawie, w dzielnicy Ursynów, w rejonie dawnej wsi Służew.

Fort VIII („Służew”) Twierdzy Warszawa

nr rej. 1427-A z 25.05.1990
Fragment dawnego fortu po rewitalizacji (2019), po lewej koszary szyjowe
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Nowoursynowska
Rozpoczęcie budowy	lata 80. XIX wieku
Ukończenie budowy	lata 80. XIX wieku
Zniszczono	1909
Położenie na mapie Warszawy Fort VIII („Służew”) Twierdzy Warszawa
Położenie na mapie Polski Fort VIII („Służew”) Twierdzy Warszawa
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Fort VIII („Służew”) Twierdzy Warszawa
52°10′08,371″N 21°02′26,902″E

Poprzednim w kolejności jest fort VII „Zbarż”, zaś następnym fort IX „Czerniaków”.

Historia

Fort został wzniesiony w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Ma powierzchnię 26,17 hektara. Położony jest na wzniesieniu pomiędzy skarpą warszawską i doliną Potoku Służewieckiego. Zbudowany został według wzorcowego rosyjskiego projektu F1879. Był dwuwałowym obiektem ziemno-ceglanym o dwóch czołach i barkach oraz koszarach szyjowych.

W 1897 fort wizytował car Mikołaj II^[1].

Fort był dwukrotnie modernizowany. Skarpowa kaponiera czołowa została wymieniona na betonową przeciwskarpową kaponierę czołową (z poterną pod dnem rowu), kaponiery barkowe na analogiczne betonowe, w szyi wzniesiono betonowy tradytor. Fort przekształcono na jednowałowy, dodając betonowe, dwukondygnacyjne schrony pogotowia. Po skasowaniu twierdzy w 1909 roku wysadzono wszystkie elementy betonowe.

W latach 70. między wałem czoła i koszarami szyjowymi zbudowano wojskowe osiedle mieszkaniowe dla najwyższej kadry Ludowego Wojska Polskiego (tzw. osiedle generalskie). W 1981, kiedy fort był jeszcze w rękach wojska, a osiedle generalskie już istniało, wybudowano okopy wzmocnione betonowymi elementami. Ich linia bojowa skierowana była w kierunku miasta.

Do dziś zachowały się koszary szyjowe, ruiny kaponier barkowych i kaponiery czołowej, fundamenty tradytora, lodownia na zapolu oraz częściowo zniekształcone formy ziemne.

W 1990 fort został wpisany do rejestru zabytków^[2].

W latach 90. fort przejęła Agencja Mienia Wojskowego, która sprzedała go jednej ze spółek deweloperskich^[3]. Przy forcie powstał zespół bloków mieszkalnych o wysokości do dziewięciu pięter, a fort poddano rozległej rewaloryzacji^[4]. W dawnych koszarach powstała niewielka galeria handlowa o nazwie Fort 8^[4].

Upamiętnienie

W 2018 Rada m.st. Warszawy nadała ulicy biegnącej od ulicy Nowoursynowskiej w kierunku ulicy Dolina Służewiecka nazwę Fort Służew^[5].