Główny Urząd Miar

Główny Urząd Miar (GUM) – instytucja powołana 1 kwietnia 1919 podpisanym przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego 8 lutego 1919 dekretem o miarach^[3] jako jedna z pierwszych instytucji administracji państwowej w odrodzonej Polsce.

Główny Urząd Miar

Logo Głównego Urzędu Miar
Siedziba Głównego Urzędu Miar przy ul. Elektoralnej 2 w Warszawie
Państwo	Polska
Data utworzenia	1 kwietnia 1919
Prezes	Jacek Semaniak
Wiceprezes	Rafał Kępka, Lech Jaworski
Budżet	51,348 mln zł (GUM), 104,439 mln zł (administracja miar) - razem 155,791 mln zł (2019)[1]
Zatrudnienie	304 (GUM), 1 202 (administracja miar), razem 1 506 (2019)[2]
Adres
ul. Elektoralna 2
Położenie na mapie Warszawy Główny Urząd Miar
Położenie na mapie Polski Główny Urząd Miar
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Główny Urząd Miar
52°14′30,479″N 21°00′03,189″E
Strona internetowa

Fragment ekspozycji zbiorów przyrządów pomiarowych na korytarzu GUM

W latach 2021–2023 miała miejsca budowa I etapu nowego kampusu laboratoryjnego Głównego Urzędu Miar w Kielcach, natomiast samo zezwolenie na użytkowanie uzyskano na początku 2024 roku^[4][5].

Historia

Początki

Osobny artykuł: Budynek Głównego Urzędu Miar w Warszawie.

Zadaniem powołanego w 1919 urzędu było ujednolicenie systemu miar, gdyż dotąd polskie ziemie podlegały trzem różnym systemom Prus, Austro-Węgier i Rosji. Równocześnie powstawały okręgowe i obwodowe urzędy miar, które obecnie tworzą rządową administrację miar.

Od 1922 siedzibą Głównego Urzędu Miar jest zabytkowy budynek przy ulicy Elektoralnej 2 w Warszawie.

Okres powojenny

Administracja miar po II wojnie światowej przechodziła szereg zmian organizacyjnych i działalność w dziedzinie metrologii była łączona z działalnością w dziedzinie jakości i normalizacji.

W 1966 jego zadania przejął Centralny Urząd Jakości i Miar (CUJiM). W 1972 połączono go z Polskim Komitetem Normalizacyjnym, tworząc Polski Komitet Normalizacji i Miar, przekształcony w 1979 w Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości (PKNMiJ).

Ustawa z 3 kwietnia 1993 o utworzeniu Głównego Urzędu Miar^[6] przywróciła urzędowi historyczną, pierwszą nazwę oraz zakres kompetencji. Stało się to 1 stycznia 1994 w 75-lecie działalności tej instytucji.

Główny Urząd Miar sprawuje nadzór nad administracją miar i administracją probierczą w Polsce. Podstawowym jego zadaniem jest:

• zapewnienie spójności pomiarowej,
• utrzymanie państwowych wzorców miar,
• zapewnienie wzajemnej zgodności i określonej dokładności wyników pomiarów przeprowadzanych w Polsce,
• oraz ich zgodności z Międzynarodowym Układem Jednostek Miar.

Główny Urząd Miar łączy w sobie dwie funkcje: krajowego instytutu metrologicznego zajmującego się metrologią wzorców dla potrzeb przemysłu nauki i systemu laboratoriów wzorcujących oraz centralnego urzędu administracji państwowej w zakresie metrologii prawnej, obejmującej prawną kontrolę metrologiczną, system oceny zgodności i nadzór nad towarami paczkowanymi.

Czynności administracyjne muszą być poprzedzone pracami badawczymi – na odpowiednim stanowisku pomiarowym dokonywane jest badanie danego przyrządu pomiarowego i sprawdzanie, czy jego wskazania są wiarygodne i zgodne z wymaganiami prawnymi lub innymi. Sprawdzane przyrządy są często unikatowe, o wyjątkowo skomplikowanej, często jednostkowej konstrukcji i bardzo wysokiej dokładności pomiaru.

W Głównym Urzędzie Miar gromadzone są zbiory dawnych przyrządów pomiarowych, które stanowią Historyczne Zbiory Metrologiczne. Kolekcja GUM liczy ok. 3 tysięcy eksponatów. Oprócz muzealiów GUM posiada również bibliotekę fachową, gromadzącą literaturę metrologiczną, probierczą oraz z dziedzin pomocniczych (matematyka, fizyka, chemia, biologia itp.).

Główny Urząd Miar prowadzi współpracę z międzynarodowymi organizacjami metrologicznymi i podobnymi instytucjami w różnych krajach.

Prezesi urzędu

• Zdzisław Rauszer (01.04.1919–01.07.1949, dyrektor GUM)
• Hilary Dziewulski (01.10.1949–12.06.1958, GUM)
• Wilhelm Wojtyła (28.05.1958–12.06.1965, GUM)
• Zygmunt Ostrowski (01.07.1965–01.07.1972, CUJiM)
• Bolesław Adamski (29.04.1972–08.04.1976, PKNiM)
• Franciszek Szlachcic (05.04.1976–30.11.1985, PKNiM)
• Roman Kobus (20.02.1986–22.12.1987, PKNMiJ)
• Janusz Maciejewicz (22.12.1987–19.04.1990, PKNMiJ)
• Krzysztof Mordziński (20.04.1990–18.03.2003, PKNMiJ, od 01.01.1994 GUM)
• Włodzimierz Sanocki (19.03.2003–01.02.2007, GUM)
• Janina Maria Popowska (01.02.2007–05.01.2016, GUM)
• Dorota Habich (02–05.2016, p.o. prezesa GUM)
• Włodzimierz Lewandowski (17.05.2016-25.09.2018, GUM)
• Maciej Dobieszewski (26.09.2018–01.08.2019, p.o. prezesa GUM)
• Radosław Wiśniewski (02.08.2019-16.10.2020, GUM)^[7]
• Rafał Kępka (16.10.2020-9.11.2020, p.o. prezesa GUM).
• Jacek Semaniak (od 9.11.2020, GUM)

Na podstawie materiału źródłowego^[8][9].

Kierownictwo[10]

• Jacek Semaniak – prezes od 9 listopada 2020^[11]
• Rafał Kępka – wiceprezes od 2 grudnia 2020
• Lech Jaworski – wiceprezes od lipca 2024
• Piotr Ziółkowski – dyrektor generalny od 1 lutego 2021^[12]

Struktura polskiej administracji miar[13]

W skład administracji miar wchodzą:

• Główny Urząd Miar z siedzibą w Warszawie
• 10 Okręgowych Urzędów Miar wraz z ich 50 wydziałami zamiejscowymi;

Organami administracji miar są: Prezes Głównego Urzędu Miar oraz dyrektorzy okręgowych urzędów miar^[14].

Struktura polskiej administracji probierczej[15]

W skład administracji probierczej wchodzą:

• Okręgowy Urząd Probierczy w Warszawie (z Wydziałami Zamiejscowymi Gdańsku, Bydgoszczy, Łodzi i Białymstoku)
• Okręgowy Urząd Probierczy w Krakowie (z Wydziałami Zamiejscowymi w Poznaniu, we Wrocławiu, w Częstochowie i Chorzowie)

Struktura Głównego Urzędu Miar

Organizację Głównego Urzędu Miar określa statut nadany przez ministra właściwego do spraw gospodarki (2021 - Minister Pracy, Rozwoju i Technologii) z dnia 17 marca 2021 r. w sprawie nadania statutu Głównemu Urzędowi Miar^[16] oraz regulamin organizacyjny Głównego Urzędu Miar stanowiący załącznik do zarządzenia nr 3 Prezesa Głównego Urzędu Miar z dnia 31 grudnia 2019 roku^[17]. Na strukturę organizacyjną Głównego Urzędu Miar w marcu 2021 składały się:

1. Samodzielne Laboratorium Akustyki, Ultradźwięków i Drgań;
2. Samodzielne Laboratorium Czasu i Częstotliwości;
3. Samodzielne Laboratorium Chemii;
4. Samodzielne Laboratorium Długości;
5. Samodzielne Laboratorium Elektryczności i Magnetyzmu;
6. Samodzielne Laboratorium Fotometrii i Radiometrii;
7. Samodzielne Laboratorium Masy;
8. Samodzielne Laboratorium Promieniowania Jonizującego;
9. Samodzielne Laboratorium Przepływów;
10. Samodzielne Laboratorium Termometrii;
11. Samodzielne Laboratorium Wsparcia Przemysłu;
12. Departament Certyfikacji;
13. Departament Innowacji i Rozwoju;
14. Departament Nadzoru i Kontroli;
15. Departament Współpracy Międzynarodowej i Analiz
16. Biuro Dyrektora Generalnego;

Budżet, zatrudnienie i wynagrodzenia

Wydatki i dochody Głównego Urzędu Miar są realizowane w części 64 budżetu państwa^[18].

W 2019 wydatki w części 64 Budżetu Państwa wyniosły 50,495 mln zł (GUM) oraz 104,669 mln zł (administracja miar), a dochody 8,374 mln zł (GUM) oraz 64,244 mln zł (administracja miar)^[19]. Przeciętne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło 305 osoby (GUM) oraz 1 222 osoby (administracja miar), a średnie miesięczne wynagrodzenie brutto 6 665,2 zł (GUM) oraz 4 752,9 zł (administracja miar)^[19].

W ustawie budżetowej na 2020 wydatki Głównego Urzędu Miar zaplanowano w wysokości 57,038 mln zł (GUM) oraz 113,578 mln zł (administracja miar), razem 170,620 mln zł, a dochody 65,552 mln zł^[20].

Zobacz też

Zobacz w Wikiźródłach pełny tekst dekretu o miarach z dnia 8 lutego 1919

• Królewski Urząd Miar w Poznaniu
• Międzynarodowe Biuro Miar i Wag
• National Institute of Standards and Technology
• Generalna Konferencja Miar