GATT

Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (ang. General Agreement on Tariffs and Trade, GATT)^[1] – porozumienie dotyczące polityki handlowej, podpisane w Genewie 30 października 1947.

Układ Ogólny GATT wszedł w życie 1 stycznia 1948. Z założenia miał być jedynie tymczasowym układem poprzedzającym powstanie Międzynarodowej Organizacji Handlowej (ITO). Jednakże, brak zgody między państwami niepozwalający na wejście w życie statusu ITO, przedłużył obowiązywanie układu GATT do 31 grudnia 1994. ITO miało być – obok wcześniej utworzonych MFW i Banku Światowego (1944) – trzecią instytucją międzynarodową ułatwiającą współpracę gospodarczą między państwami.

Sukcesorem GATT jest Światowa Organizacja Handlu^[2].

Zadania i rundy

Podstawowym zadaniem GATT była liberalizacja handlu międzynarodowego (kontrola, usuwanie przeszkód stojących na drodze rozwoju współpracy, koncyliacja). Swoje funkcje GATT spełniał przede wszystkim poprzez organizowanie tzw. rund negocjacyjnych:

Rundy GATT i WTO[3]
Nazwa	Początek	Okres	Kraje	Przedmiot obrad	Osiągnięcia
Genewska	kwiecień 1947	7 miesięcy	23	taryfy celne	podpisanie GATT, 45000 koncesji taryfowych obejmujących obrót watości 10 mld dolarów USA
z Annecy	kwiecień 1949	5 miesięcy	13	taryfy celne	5000 koncesji taryfowych
z Torquay	wrzesień 1950	8 miesięcy	38	taryfy celne	8700 koncesji taryfowych, obniżających poziom taryf z 1948 o 25%
Genewska II	styczeń 1956	5 miesięcy	26	taryfy, przyjęcie Japonii	2,5 mld dolarów USA redukcji taryf celnych
Dillona	wrzesień 1960	11 miesięcy	26	taryfy celne	koncesje taryfowe warte 4,9 mld dolarów USA
Kennedy'ego	maj 1964	37 miesięcy	62	taryfy celne, Dumping	koncesje taryfowe warte 40 mld dolarów USA
Tokijska	wrzesień 1973	74 miesięcy	102	taryfy celne, ograniczenia pozataryfowe, „porozumienia ramowe”	redukcje taryfowe obejmujące 300 mld dolarów
Urugwajska	wrzesień 1986	87 miesięcy	123	taryfy celne, ograniczenia pozataryfowe, zasady handlu, usługi, własność intelektualna, rozstrzyganie sporów, tekstylia, rolnictwo, stworzenie WTO itd.	utworzenie Światowej Organizacji Handlu, podwyższenie rangi negocjacji handlowych, zasadnicza obniżka stawek celnych (ok. 40%) i subsydiów rolnych, podpisanie porozumienia o wolnym handlu tekstyliami z krajów rozwijających się i rozszerzeniu praw własności intelektualnej (TRIPS)
Ad-Dauha	listopad 2001	?	141	taryfy celne, ograniczenia pozataryfowe, rolnictwo, standardy BHP, ochrona środowiska, zasady konkurencji, inwestycje, przejrzystość, patenty itd.	runda nie została zakończona 7 grudnia 2013 przyjęto Pakiet z Bali

Kluczowymi zasadami, jakimi starali się kierować członkowie GATT, były:

• zasada niedyskryminacji i równego traktowania;
• stosowanie tzw. klauzuli najwyższego uprzywilejowania (każde państwo jest traktowane tak samo; jeśli udzielamy uprzywilejowania jednemu państwu, to ten przywilej jest rozprzestrzeniany na inne kraje zrzeszone; wyjątkiem są strefy wolnego handlu i unie celne) i klauzuli narodowej (traktowanie na równi towarów importowanych do kraju z towarami krajowymi; wyjątkiem może być sytuacja, kiedy państwo chce ochronić bilans płatniczy, zdrowie swoich obywateli i ich bezpieczeństwo;
• zasada wzajemności;
• zasada możliwości interwencji handlowej (za jedyny instrument interwencyjny zostały uznane cła).

Jednym z najważniejszych efektów funkcjonowania GATT było 10-krotne obniżenie przeciętnego poziomu ceł.