Hełmówka rdzawa

Hełmówka rdzawa (Galerina vittiformis (Fr.) Singer) – gatunek grzybów należący do rodziny podziemniczkowatych (Hymenogastraceae)^[1].

Hełmówka rdzawa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	podziemniczkowate
Rodzaj	hełmówka
Gatunek	hełmówka rdzawa
Nazwa systematyczna
Galerina vittiformis (Fr.) Singer Acta Inst. bot. Komarov. Acad. Sci., Pl. Crypt, ser. 2 6: 472 (1950)

Zarodniki

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Galerina, Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1838 roku Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus vittiformis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu w 1935 roku Rolf Singer^[1]. Ma ponad 20 synonimów. Niektóre z nich^[2]:

• Galera hypnorum var. rubiginosa (Pers.) J.E. Lange 1940
• Galera rubiginosa var. hypnorum (Batsch) Rick 1938
• Galerina muricellospora var. pachyspora (A.H. Sm. & Singer) Courtec. 1985
• Galerina vittiformis var. albescens A.H. Sm. & Singer 1964
• Galerina vittiformis var. pachyspora A.H. Sm. & Singer 1958

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.^[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 2–6 mm, u młodych owocników stożkowaty, potem coraz szerszy, szerokostożkowaty lub wypukły. Jest higrofaniczny. W stanie wilgotnym powierzchnia naga, o barwie od brązowej do ciemnobrązowej, prążkowana do połowy promienia, w stanie suchym dwubarwna, jaśniejsza przy brzegu^[4].

Blaszki

Wąsko przyrośnięte, dość rzadkie, z międzyblaszkami, o tej samej barwie co kapelusz^[4].

Trzon

Wysokość 7–35 mm, grubość 0,5–1 mm, cylindryczny, kruchy. Powierzchnia u młodych owocników o barwie od białawej do żółtawej, w dolnej części brązowej, pokryta drobnymi, białawymi włókienkami. Podstawa z białą grzybnią^[4].

Miąższ

Cienki, bez wyraźnego zapachu i smaku, niezmieniający barwy po uszkodzeniu^[4].

Wysyp zarodników

Cynamonowobrązowy^[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki 9–13 × 6–7 µm; migdałowate do szeroko wrzecionowatych, brodawkowate, w KOH pomarańczowobrązowe, amyloidalne. Podstawki 2–sterygmowe lub 4–sterygmowe. Pleurocystydy i cheilocystydy 40–75 × 5–15 µm, baryłkowate, z długą szyjką i zaokrąglony lub nieco ostrym wierzchołkiem, gładkie, cienkościenne, w KOH hialinowe. W strzępkach skórki kapelusza występują sprzążki^[4].

Gatunki podobne

Hełmówka rdzawa jest jedną z bardziej pospolitych hełmówek. Charakteryzuje się drobnymi, białawymi włókienkami na trzonie, wyraźnie prążkowanym kapeluszem i brakiem zapachu. Jest jednak wiele podobnych morfologicznie gatunków hełmówek, stąd też dla pewnej identyfikacji wymagane jest badanie mikroskopowe. W badaniu tym hełmówka rdzawa charakteryzuje się dużymi cystydami z długimi szyjkami, drobnoziarnistymi zarodnikami i brakiem cystyd na powierzchni kapelusza. Bardzo podobna hełmówka mchowa (Galerina atkinsoniana) odróżnia się występowaniem cystyd na powierzchni kapelusza. Występują dwie formy hełmówki rdzawej; z podstawkami 2– lub 4–sterygmowymi^[4].

Występowanie i siedlisko

Hełmówka rdzawa w Europie i Ameryce Północnej jest szeroko rozprzestrzeniona. Podano jej występowanie także w Nowej Zelandii i Antarktyce (na Szetlandach i Wyspie Króla Jerzego)^[5]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano 8 stanowisk^[3]. Nowsze stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Zaliczona w nim jest do gatunków rzadkich i wartych objęcia ochroną^[6].

Naziemny grzyb saprotroficzny. Owocniki wyrastają w lasach wśród mchów od czerwca do października^[3].