Lakownica brązowoczarna

Lakownica brązowoczarna (Ganoderma carnosum Pat.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)^[1].

Lakownica brązowoczarna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	żagwiowate
Rodzaj	lakownica
Gatunek	lakownica brązowoczarna
Nazwa systematyczna
Ganoderma carnosum Pat. Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 5(2,3): 66 (1889)

Hymenofor

Młody owocnik

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ganoderma, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1889 r. Narcisse Théophile Patouillard i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna^[1]. Synonimy^[2]:

• Fomes carnosus (Pat.) Sacc. 1891
• Ganoderma atkinsonii H. Jahn, Kotl. & Pouzar 1980
• Scindalma carnosum (Pat.) Kuntze 1898

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1876 r., Feliks Berdau w 1967 r. opisywał ten gatunek jako hubę lśniącą^[3].

Morfologia

Owocnik

Jednoroczny, typu huba, osiągający rozmiar 3–18 × 5–22 × 14 cm. Składa się z trzonu i kapelusza. Kapelusz bocznie osadzony, płaski, półokrągły lub nerkowaty. Górna powierzchnia błyszcząca, jak gdyby lakierowana, u młodych owocników równa, u starszych pofałdowana, nierówna, guzkowata, o barwie od brązowej do czarnej. Obrzeże, będące strefą aktywnego wzrostu ma początkowo barwę od białej do kremowej, u starszych okazów jest brązowe. Trzon stożkowy, często spłaszczony, nieregularnie powyginany, o długości 1–10 cm i grubości 0,7–4 cm. Jest przeważnie boczny, rzadko centralny, podobnie jak kapelusz błyszczący i ma barwę od brązowej do czarnej. Kontekst w kapeluszu i trzonie początkowo o barwie od białawej do kremowej, potem blado brązowy, miękki i korkowaty, o grubości do 3,5 cm. Po wyschnięciu jest lekki^[4].

Hymenofor rurkowaty, u młodych owocników białawy, potem kremowy, w końcu brązowawy. Warstwa rurek o grubości do 2,5 cm i barwie od jasnobrązowej do kakaowej, od trzonu oddzielona rowkiem. Pory w ilości 3–4 na 1 mm^[4].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy w kontekście trimityczny. Strzępki generatywne hialinowe, cienkościenne, ze sprzążkami, o średnicy 3–6 μm. Strzępki szkieletowe w kontekście i tramie obficie występujące, grubościenne lub pełne, hialinowe lub pigmentowane, nierozgałęzione lub z kilkoma gałązkami, o średnicy 5–7 μm. Strzępki łącznikowe w kontekście rzadkie, grubościenne, ze stożkowymi bocznymi odgałęzieniami. Strzępki budujące krustę (zwane też pilocystydami) ułożone palisadowo, bladobrązowe, grubościenne lub pełne, o silnie amyloidalnych ścianach wewnętrznych i średnicy 7–11 μm. Wyrastają z trudnych do zaobserwowania sprzążek i mają długość do 75 μm od sprzążki do szczytu. Ich wierzchołkowe części pokryte są żywiczną substancją nadająca kruście (skorupie) lakierowaty połysk. Brak cystyd i innych płonnych elementów hymenium. Podstawki beczkowate o rozmiarach 18-25 × 10–12 μm, 4-sterygmowe, z bazalną sprzążką. Zarodniki elipsoidalne o ściętych wierzchołkach, bladobrązowe, z grubą ścianą wewnętrzną, nieamyloidalne, o rozmiarach 10-13 × 7-8 (-8,5) μm i szorstkiej powierzchni^[4].

Gatunki podobne

Lakownica brążowoczarna jest spokrewniona z lakownicą żółtawą (Ganoderma lucidum). Odróżnia się od niej bardziej masywnym owocnikiem, brunatnoczarną barwą powierzchni kapelusza, bledszym kontekstem, szerszymi zarodnikami o szorstkiej powierzchni. Ponadto rośnie głównie na drewnie drzew iglastych, podczas gdy lakownica żółtawa głównie na drzewach liściastych^[4].

Występowanie i siedlisko

Lakownica brązowoczarna notowana jest głównie w Ameryce Północnej i Europie, poza tym na pojedynczych stanowiskach w Maroku i Japonii^[5]. Wszędzie jest rzadka. W Europie występuje w Anglii. poprzez Europę Środkową jej zasięg sięga do Karpat na Ukrainie, w rozproszeniu występuje nad Morzem Śródziemnym i Morzem Północnym. Najdalej na północ wysunięte stanowiska znajdują się w południowej Danii i w Estonii^[4]. W literaturze naukowej na terenie Polski podano wiele jej stanowisk, jednak jest rzadka^[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony na wyginięcie, który zapewne w najbliższej przyszłości przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia^[6].

W Polsce występuje w lasach iglastych i mieszanych, na martwym drewnie drzew iglastych, zwłaszcza na jodłach, bardzo rzadko na drewnie drzew liściastych^[3]. W innych krajach notowana także na cisach, modrzewiach, świerkach, sosnach i daglezjach, rzadko na drzewach liściastych; brzozach, grabach, bukach i dębach^[4].

Saprotrof. Powoduje białą zgniliznę drewna^[4].