Gaon

Gaon (hebr. ‏גאון‎: „ekscelencja”, „eminencja”; jid. ‏goen‎) – tytuł przyznawany rabinom dwóch akademii talmudycznych w Surze i Pumbedicie w Babilonii od końca VI do XI w. n.e. Termin ten stanowił skrót pełnego tytułu danego uczonego, np. hebr. ‏resz metiwta gaon Josef‎ = „przewodniczący akademii, którym jest ekscelencja Josef”. Tytuł „gaon” funkcjonował jako część imienia własnego danego rabina (np. Saadja Gaon). Uzyskanie tytułu gaona nie dawało uczonemu władzy w sensie hierarchicznym, ale podkreślało jego status i autorytet^[1].

Zobacz hasło gaon w Wikisłowniku

W związku z tym, że akademia w Surze powstała wcześniej niż uczelnia w Pumbedicie, to gaoni z tego pierwszego miasta cieszyli się wyższą rangą niż ich odpowiednicy z Pumbedity. Gaoni byli wybierani przez społeczność uczonych danej akademii, czasem wybór był zatwierdzany przez egzylarchów. Gaoni byli autorytetami i ekspertami dla całej diaspory. Udzielali odpowiedzi (tzw. responsy) na pytania kierowane do nich przez lokalne społeczności. W związku z tym, że nie było zwyczaju, by poszczególne responsy gaonów były spisywane i przechowywane, do czasów współczesnych zachowała się jedynie część tych opinii^[1].

W okresie działalności gaonów ustalona została ostateczna redakcja Talmudu i Miszny, a sami gaoni wywarli bardzo duży wpływ na ustalenie kanonów liturgii i tekstu Biblii Hebrajskiej^[1].

Liturgia judaistyczna podtrzymuje pamięć o gaonach. Funkcjonuje modlitwa Jekum purkan, która zawierająca prośbę o błogosławieństwo dla osób kierujących akademiami talmudycznymi, rabinów i uczniów^[1].

Ostatnim gaonem był zmarły w 1038 rabin Hai ben Szerira^[1].