Gramatyka normatywna

Gramatyka normatywna (preskrypcyjna, preskryptywna) – gramatyka skupiająca się na dyktowaniu przepisów gramatycznych, którymi – zdaniem badacza – użytkownicy języka (czytelnicy) powinni się kierować w praktyce językowej^[1][2][3]. Znajduje zastosowanie w kontekstach edukacyjnych^[1][2]. Typową postacią gramatyki normatywnej jest gramatyka szkolna^[4].

Gramatyki preskryptywne przedstawiają normy języka standardowego lub odmiany prestiżowej danego języka; ich celem jest ustanawianie i kodyfikowanie zasad^[5]. Są krytykowane za nieuwzględnianie zmian językowych oraz zróżnicowania stylistycznego języka, a także za narzucanie norm pewnych grup całej społeczności posługującej się danym językiem^[6]. Dla gramatyk preskryptywnych charakterystyczne jest pojęcie poprawności językowej (oparte na pewnym modelu idealnego języka) oraz kategoryczne odrzucanie form nieskodyfikowanych (np. form regionalnych)^[7]. Jednocześnie takim źródłom preskryptywnym, które czerpią z autentycznych danych językowych, przypisuje się pewną wartość z tego względu, że dostarczają trafnych wskazówek językowych, pomagających posługiwać się w językiem w sposób ceniony społecznie^[8].

Przeciwstawia się gramatyce opisowej (deskryptywnej), zajmującej się rejestracją właściwości realnie używanego języka^[1][2]. Niemniej nie zawsze istnieje jasna granica między gramatyką opisową a normatywną; w praktyce część publikacji łączy w sobie oba podejścia^[6]. Czasami postuluje się rozróżnienie między preskryptywnością a normatywnością, przypisując tę drugą cechę gramatykom opisowym; gramatyki deskryptywne, definiując gramatyczność i niegramatyczność, w pewnym sensie wykraczają poza ramy podejścia opisowego i wykazują cechę normatywności^[8].

Zobacz też

Zobacz hasło gramatyka normatywna w Wikisłowniku

• preskryptywizm
• gramatyka tradycyjna