Łysostopek szpilkowy

Łysostopek szpilkowy, twardzioszek szpilkowy, szczetkostopek szpilkowy (Gymnopus androsaceus (L.) Della Maggiora & Trassinelli) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae^[1].

Łysostopek szpilkowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	Omphalotaceae
Rodzaj	łysostopek
Gatunek	łysostopek szpilkowy
Nazwa systematyczna
Setulipes androsaceus (L.) Della Maggiora & Trassinelli Index Fungorum 171: 1 (2014)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnopus, Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1753 r. Karol Linneusz, nadając mu nazwę Agaricus androsaceus. Później przez różnych uczonych zaliczany był do rodzajów Androsaceus, Chamaceras, Marasmius, Merulius i Setulipes. Według najnowszych ustaleń taksonomicznych (2014 r.) należy do rodzaju Gymnopus^[1]. Synonimy nazwy naukowej^[2]:

• Agaricus androsaceus L. 1753
• Androsaceus androsaceus (L.) Rea 1922
• Chamaeceras androsaceus (L.) Kuntze 1898
• Gymnopus androsaceus (L.) J.L. Mata & R.H. Petersen 2004
• Marasmius androsaceus (L.) Fr. 1838
• Merulius androsaceus (L.) With. 1796
• Setulipes androsaceus (L.) Antonín 1987

W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był pod nazwami bedłka szpilkowa lub twardzioszek szpilkowy, a w 2003 r. Władysław Wojewoda zaproponował nazwę szczetkostopek szpilkowy^[3]. Wszystkie te nazwy są niespójne z nazwą naukową, gdyż gatunek ten obecnie należy do rodzaju Gymnopus (łysostopek)^[1]. Nazwę łysostopek szpilkowy podaje opracowanie Grzyby i mszaki Wigierskiego Parku Narodowego^[4].

Morfologia

Kapelusz

O średnicy 3–12 mm. Kształt półkolisty z płaskim, lub nieco wgłębionym wierzchołkiem. Powierzchnia gładka o barwie cielistej lub czerwonawobrązowej. Często kapelusz bywa pomarszczony i wyblakły, a jego brzeg prążkowany. Wykazuje cechę charakterystyczna dla twardzioszków: w czasie suchej pogody kapelusz wraz z trzonem wysychają i kurczą się tak, że są prawie niewidoczne. Po opadach deszczu ponownie nabiera jędrności i rośnie dalej^[5].

Blaszki

Rzadkie, różnej długości, przyrośnięte do trzonu. Mają barwę białawą lub brązowawą^[6].

Trzon

Nitkowaty, czasami górą poszerzony, o wysokości 2–6 cm i grubości 1 mm. Powierzchnia gładka, lśniąca, czarnobrązowa, górą niemal czarna^[6]. Jest elastyczny, trudny do przerwania. Zazwyczaj z podłoża wyrastają także liczne włosowate i podobne do trzonu wyrostki, ale bez kapelusza^[5].

Miąższ

Bardzo cienki, w kapeluszu białawy. Zapachu brak, smak łagodny^[6].

Gatunki podobne

Jest wiele podobnych gatunków drobnych grzybów. Niektóre z nich:

• łysostopek kapuściany (Gymnopus perforans) zwany też twardziaczkiem kapuścianym. Jest bardzo podobny i na dokładkę rośnie także na igłach drzew iglastych, często razem z łysostopkiem szpilkowym. Najłatwiej odróżnić go po przykrym zapachu gnijącej kapusty i grubszym trzonie^[5]
• twardzioszek obrożowy (Marasmius rotula). Rośnie na opadłych gałązkach drzew liściastych. Odróżnia się blaszkami; są zrośnięte w kołnierzyk otaczający trzon. Ponadto ma jasny kapelusz^[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje głównie na półkuli północnej: w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie, Azji oraz Maroku w Afryce Północnej. Na półkuli południowej podano jego występowanie tylko w Australii i na Ziemi Ognistej na południowym krańcu Ameryki Południowej^[7]. W Polsce jest pospolity na terenie całego kraju^[3].

Grzyb saprotroficzny. Rośnie przeważnie w lasach iglastych, na opadłych gałązkach oraz igłach drzew iglastych. Owocniki wytwarza od lipca do listopada, zwykle w grupach^[6]. Po deszczach często jego owocniki masowo pojawiają się na igliwiu^[5].