Hale Mirowskie w Warszawie

Hale Mirowskie – dwie bliźniacze hale targowe znajdujące się na warszawskim Mirowie, przy placu Mirowskim 1 (hala zachodnia) oraz placu Żelaznej Bramy 1 (hala wschodnia).

Hale Mirowskie

nr rej. 1283 z 30 grudnia 1986
Hala Mirowska (z prawej) i Hala Gwardii (z lewej)
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	plac Mirowski 1 plac Żelaznej Bramy 1
Architekt	Bolesław Milkowski Ludwik Panczakiewicz Apoloniusz Nieniewski Władysław Kozłowski
Kondygnacje	2
Rozpoczęcie budowy	1899
Ukończenie budowy	1902
Zniszczono	1944
Odbudowano	po 1945
Położenie na mapie Warszawy Hale Mirowskie
Położenie na mapie Polski Hale Mirowskie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Hale Mirowskie
52°14′19″N 20°59′49″E

Historia

Zespół przy placu Mirowskim był pierwszym kompleksem hal targowych wzniesionym w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku^[1]. Hale umożliwiały m.in. lepszą organizację handlu i podniesienie warunków higienicznych sprzedaży dzięki przeniesieniu jej z otwartej przestrzeni do zamkniętych pomieszczeń^[2].

Hale Mirowskie wybudowano w latach 1899–1902 w miejscu części rozebranych Koszar Mirowskich^[1][3], pod które kamień węgielny położono 15 października 1899 roku^[4]. Ich nazwa, przejęta od nazwy koszar, pochodzi od nazwiska Wilhelma Miera^[5]. Projektantami hal byli: Bolesław Miłkowski (konstrukcja), Ludwik Panczakiewicz (elewacje) oraz Apoloniusz Nieniewski^[6] i Władysław Kozłowski (oprawa architektoniczna)^[6]. Były to dwa budynki o długości 95,4 m i szerokości 42,8 m^[1]. Metalowe konstrukcje hal wykonała warszawska spółka K. Rudzki i S-ka^[7]. Nad wejściami umieszczono cynkowe kartusze z warszawską Syreną^[8]. Koszt budowy hal wyniósł 1,4 mln rubli^[9].

Właścicielem hal było miasto, wydzierżawiając stragany i sklepy indywidualnym przedsiębiorcom^[1]. Wydzielono w nich 515 stanowisk handlowych^[1]. W halach sprzedawano produkty spożywcze oraz przedmioty związane z gospodarstwem domowym^[1]. Stragany rozmieszczano według rodzajów sprzedawanych produktów^[1].

Przed wybuchem II wojny światowej w 1939 w halach działało ok. 900 punktów sprzedaży detalicznej^[10]. Do zniszczenia w 1944 były największym w Warszawie obiektem handlowym^[3]. Obok znajdowały się także dwa inne skupiska handlu detalicznego: Gościnny Dwór oraz Bazar Janasza^[11]. Handlowano także na ulicach sąsiadujących z placem Mirowskim i placem Żelaznej Bramy^[12]. Cały ten obszar był żartobliwie nazywany „brzuchem Warszawy”^[12].

W czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 do jednej z hal ewakuowano Szpital św. Ducha^[13]. W 1940 roku hale znalazły się przy granicy nowo utworzonego getta^[14]. W maju 1941 działało w nich 1641 stoisk, więcej niż przed wojną^[15]. Budynki silnie ucierpiały podczas powstania warszawskiego. 1 sierpnia 1944 doszło do walk o wschodnią halę, w której znajdowały się niemieckie warsztaty samochodowe^[16]. 5 i 6 sierpnia, podczas ataku wojsk niemieckich w kierunku placu Piłsudskiego i towarzyszących mu bombardowań lotniczych, obydwie hale zostały spalone^[17]. Zostały zdobyte po ciężkich walkach 6 sierpnia po południu przez oddziały Oskara Dirlewangera^[17]. Okolicznych mieszkańców spędzono do rozbierania barykad, a następnie zamordowano^[17]. Ich zwłoki zostały następnie spalone przez Verbrennungskommando Warschau^[17]. 7 sierpnia powstańcy podjęli udaną próbę uwolnienia grupy osób przetrzymywanych w halach^[18]. Polacy jeszcze dwukrotnie podejmowali próby odbicia hal: 13 sierpnia oraz w nocy z 30 na 31 sierpnia 1944^[18].

Po wojnie początkowo nie planowano odbudowy okolic placu Żelaznej Bramy i Hal Mirowskich. Planowano wyburzyć pozostałości budynków i urządzić na ich miejscu park. Odstąpiono jednak od tego planu i wypalone hale zostały odbudowane. Obok hal powstało targowisko, na których w 2024 prowadziło działalność handlową ok. 150 przedsiębiorców^[19].

Opis

Hala zachodnia (Mirowska) – po odbudowie według projektu Zbigniewa Pawlaka od listopada 1962 ponownie zaczęła pełnić funkcje handlowe^[3][20]. Dla powiększenia powierzchni handlowej w latach 60. XX wieku do zachodniej fasady hali dodano modernistyczną betonowo-szklaną nadbudowę na poziomie górnej kondygnacji. Od 1974 użytkownikiem hali jest „Społem” WSS Śródmieście, która przejęła w 1997 zakupiony budynek wraz z przyległym terenem przekazanym jej w wieczyste użytkowanie. W latach 50. na zachodniej ścianie Hali Mirowskiej umieszczono tablicę Tchorka upamiętniającą masakrę ludności cywilnej z sierpnia 1944^[21]. W 2011 została wyremontowana, lecz podczas remontu zachowano ślady po kulach i innych zniszczeniach wojennych, do dziś widoczne na elewacji budynku^[22].

Hala wschodnia (Gwardii)^[23] – po odbudowie w 1948 halę na krótko zaadaptowano na tymczasową zajezdnię autobusów miejskich. Garażowały tam zakupione we Francji autobusy Chausson^[24]. W 1953 hala została przekazana Milicyjnemu Klubowi Sportowemu „Gwardia”^[3] (stąd jej zwyczajowa nazwa). W 1953 w hali odbyły się X Mistrzostwa Europy w Boksie^[25][26]. Na środku hali ustawiono ring oraz trybuny na 5300 widzów^[27]. W 1959 odbyły się tam Mistrzostwa Świata w Podnoszeniu Ciężarów^[28]. W hali odbywały się również turnieje szermiercze i koszykarskie oraz mecze tenisowe^[29]. Po 1989, podobnie jak hala zachodnia, pełniła funkcje handlowe (m.in. mieścił się tam sklep MarcPol)^[30], a niewielką część zajmowała sekcja bokserska WKS „Gwardia”. W 2017 po przeprowadzonym remoncie wnętrz w budynku uruchomiono targ z żywnością lokalną i ekologiczną, lokale gastronomiczne i sklepy^[30][31][32]. Powstało tam również Muzeum Boksu im. Feliksa Stamma^[33]. Właścicielem hali jest miasto. Trwa proces wyłaniania przez miasto partnera, który wykona remont i będzie odpowiedzialny za zarządzanie budynkiem w formie partnerstwa publiczno-prywatnego^[34].

W kulturze masowej

• W 1959 w Hali Gwardii kręcono zdjęcia do filmu Niewinni czarodzieje w reżyserii Andrzeja Wajdy^[35].

Galeria

• 
  Miejsce po rozebranych wschodnich budynkach Koszar Mirowskich przygotowane pod budowę hal, 1898
• 
  Projekt hali z 1899, fasada frontowa
• 
  Hala Mirowska w 1932
• 
  Wnętrze hali w okresie międzywojennym
• 
  Hala Mirowska w okresie okupacji niemieckiej. Widoczny fragment, obiegającej budynki hal od północy, niezachowanej linii tramwajowej w ciągu ulic: Wolska–Chłodna–plac Mirowski–plac Żelaznej Bramy
• 
  Kompleks hal w 2005, na pierwszym planie Hala Gwardii, na drugim Hala Mirowska
• 
  Wnętrze Hali Mirowskiej
• 
  Wnętrze Hali Gwardii