Włośnianka brunatna

Włośnianka brunatna (Hebeloma mesophaeum (Pers.) Quél.) – gatunek grzybów należący do rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae)^[1].

Włośnianka brunatna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	pierścieniakowate
Rodzaj	włośnianka
Gatunek	włośnianka brunatna
Nazwa systematyczna
Hebeloma mesophaeum (Pers.) Quél. Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 128 (1872)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hebeloma, Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1828 r. Christiaan Hendrik Persoon jako odmianę jednego z gatunków pieczarki, nadając mu nazwę Agaricus fastibilis var. mesophaeus^[1]. Później przez różnych mykologów zaliczany był do różnych innych gatunków pieczarek i włośnianek, a także do rodzajów Hylophila i Inocybe. Wyróżniono też liczne jego odmiany, przez Index Fungorum uznane za synonimy. Łącznie ma ponad 40 synonimów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1872 r. Lucien Quélet, przenosząc go do rodzaju Hebeloma^[2].

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.^[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 1,5–3,5 cm. U młodych okazów półkulisty, później wypukły, dzwonkowaty lub stożkowaty, u starszych płaski z garbem. Podczas suchej pogody powierzchnia kapelusza gładka, sucha i matowa, podczas wilgotnej śliska, lepka i błyszcząca. Środek kapelusza ciemniejszy – ciemnowinny, brzegi jaśniejsze, o barwie od kremowej do białawej. U młodych okazów brzeg kapelusza połączony z trzonem białawą osłoną^[4].

Blaszki

Wąskie, do trzonu wąsko przyrośnięte. Początkowo mają białawy lub kremowy kolor, z czasem ciemnieją przyjmując kolor szarobeżowy, w końcu ochrowobrązowy. Na ostrzach blaszek białe kłaczki^[4].

Trzon

Wysokość 2,5–7 cm, grubość 0,2–0,5 cm, cylindryczny, sprężysty, początkowo pełny, później pusty. Powierzchnia pokryta podłużnymi, białymi włókienkami. Dolna część jest ciemniejsza, z wiekiem cały trzon staje się włóknisty i ciemnieje, przyjmując barwę od brudnobeżowej do brązowej^[4].

Miąższ

Jasnoszarobrązowy i dość gruby. Ma słaby zapach rzodkwi, w smaku jest gorzki^[4].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników brązowy. Zarodniki o rozmiarach 8,5–11 × 5–7 μm, elipsoidalne, o powierzchni pokrytej bardzo drobnymi brodawkami, tak, że wydają się niemal gładkie. Występują liczne, cylindryczne cheilocystydy o rozmiarze 70 × 7 μm^[5].

Gatunki podobne

Istnieje wiele podobnie ubarwionych gatunków włośnianek. Ich prawidłowe oznaczenie bez użycia mikroskopu i znajomości cech mikroskopowej budowy anatomicznej jest trudne^[6]. Włośnianki mają przeważnie dość podobne, cielistobeżowe ubarwienie, Włośniankę brunatną jednak dość łatwo odróżnić ze względu na silną brunatną barwę, duży kontrast barwy między środkiem i brzegami kapelusza, oraz wyraźną włóknistą osłonę (u młodych okazów)^[7].

Występowanie i siedlisko

Włośnianka brunatna jest szeroko rozprzestrzeniona. Występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, w Europie, Azji i na Nowej Zelandii^[8]. W Polsce jest częsta^[7].

Rośnie na ziemi w lasach, parkach i ogrodach, szczególnie pod brzozami, modrzewiami, świerkami. Pojawia się od maja do października^[3]. Często występuje w grupach, czasami tworzy czarcie kręgi^[7].

Znaczenie

Grzyb mykoryzowy^[3]. W Europie uważany jest za grzyb niejadalny^[4][7], w Meksyku jednak jest grzybem jadalnym^[9]. Włośnianka brunatna była obiektem badań naukowych. Badano pobieranie przez ten gatunek grzyba z podłoża takich metali jak cynk, kadm i srebro, oraz ich wpływ na geny^[10].