Henryk Grynberg

Henryk Grynberg (ur. 4 lipca 1936 w Warszawie) – polski prozaik, poeta, dramaturg, eseista. W swym pisarstwie podejmuje głównie tematykę Holocaustu i losu polskich Żydów.

Henryk Grynberg

Henryk Grynberg (2016)
Data i miejsce urodzenia	4 lipca 1936 Warszawa
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Dziedzina sztuki	proza, poezja, dramat, eseistyka

Życiorys

Grób Abrama Grynberga, ojca Henryka Grynberga, na cmentarzu żydowskim na Woli w Warszawie

Tablica na budynku dworca Warszawa Gdańska upamiętniająca Polaków żydowskiego pochodzenia zmuszonych do opuszczenia kraju po marcu 1968

W okresie okupacji niemieckiej, ze względu na żydowskie pochodzenie, w latach 1942–1944 ukrywał się w Radoszynie i okolicach oraz – na tzw. aryjskich papierach – w Warszawie. Z całej licznej rodziny Holocaust przeżyli – dzięki pomocy Polaków – tylko on i jego matka. Ojca Grynberga – Abrama – zabił polski chłop^[1], któremu ten oddał na przechowanie dwie krowy. Dwuletniego brata, wydanego przez polskich sąsiadów, zabili Niemcy na terenie pobliskiego Jadowa^[2].

Szkołę średnią, Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki, skończył w Łodzi^[2]. W latach 1954–1958 studiował na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Od 1 kwietnia 1959 do 31 grudnia 1967 pracował w warszawskim Teatrze Żydowskim^[3]. W 1967 wraz z zespołem teatru wyjechał na występy do USA i pozostał na emigracji^[4]. Studiował literaturę rosyjską na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles; pracował w U.S. Information Agency i w rozgłośni Głos Ameryki w Waszyngtonie; współpracował z emigracyjnymi pismami literackimi.

Debiutował opowiadaniem Ekipa „Antygona” („Współczesność” 1959, nr 22). Jego pierwszą książką był zbiór opowiadań pod tym samym tytułem (1963)^[5].

W książce Dziedzictwo zbadał i opisał okoliczności śmierci najbliższych krewnych^[6]. Dzieło to powstało w związku z filmem dokumentalnym Pawła Łozińskiego z 1992 pt. Miejsce urodzenia. Podpisał List pisarzy polskich na Obczyźnie, solidaryzujących się z sygnatariuszami protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)^[7].

1 grudnia 2006 „Życie Warszawy” podało informację, że Henryk Grynberg został zarejestrowany 11 października 1956 przez Wydział VII Dep. I jako tajny współpracownik SB o pseudonimie „Reporter”. Zdaniem gazety przekazywał informacje na temat rodziny i znajomych^[8]. Okoliczności tego zdarzenia pisarz przedstawił w wywiadzie dla „Życia Warszawy” z 5 lutego 2007^[9] i w książce Ciąg dalszy. Wyjaśnił, że jego kontakty z UB (nie SB), a następnie z wywiadem trwały nie dłużej niż pół roku i były pozorowaniem współpracy wymuszonym poprzez zagrożenie aresztowaniem jego ojczyma^[10]. Zaprzeczył także, jakoby kiedykolwiek na kogoś, poza napisaniem pozytywnej opinii o trzech kolegach ze studiów, donosił^[11].

Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Jego utwory zostały przetłumaczone na wiele języków, m.in. angielski, francuski, niemiecki, hebrajski i niderlandzki.

Nagrody i wyróżnienia

Jest laureatem nagród literackich, m.in. Nagrody Kościelskich (1966). Cztery jego książki były nominowane do Nagrody Literackiej Nike (Drohobycz, Memorbuch, Monolog polsko-żydowski, Uchodźcy). Za Drohobycz, Drohobycz otrzymał Koret Jewish Book Award(inne języki) 2002, jedną z najważniejszych nagród literackich dla autorów piszących o tematyce żydowskiej^[12].

Twórczość

Proza

• Ekipa „Antygona” (1963)
• Żydowska wojna (1965)
• Zwycięstwo (1969)
• Życie ideologiczne (1975)
• Życie osobiste (1979)
• Życie codzienne i artystyczne (1980, 1998 wyd. łączne: Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne)
• Prawda nieartystyczna (1984)
• Kadisz (1987, 2005 wyd. pod tytułem Kalifornijski kadisz)
• Szkice rodzinne (1990)
• Dziedzictwo (1993, 2005 wyd. łącznie z Kalifornijskim kadiszem, 2018)
• Pamiętnik Marii Koper (1993)
• Dzieci Syjonu (1994)
• Ojczyzna (1999)
• Drohobycz, Drohobycz (1997)
• Memorbuch (2000, 2018)
• Szmuglerzy, wraz z Janem Kostańskim (2001)
• Monolog polsko-żydowski (2003)
• Uchodźcy (2004, 2018)
• Janek i Maria, wraz z Janem Kostańskim (2006)
• Ciąg dalszy (2008)
• Pamiętnik (2011)
• Pamiętnik 2 (2014)
• Pamiętnik 3 (2017)

Poezja

• Święto kamieni (1964)
• Antynostalgia (1971)
• Wiersze z Ameryki (1980)
• Po zmartwychwstaniu (1982)
• Wśród nieobecnych (1983)
• Wiersze wybrane z lat 1964–1983, wybór J. Salmonowicz (1985)
• Pomnik nad Potomakiem (1989)
• Wróciłem. Wiersze wybrane z lat 1964–1989, wybór i oprac. R. Stiller (1991)
• Rysuję w pamięci (1995)
• Z Księgi Rodzaju (2000)
• Dowód Osobisty (2006)

Dramaty

• Kronika (1984)
• Pamiętnik pisany w stodole (1992)
• Kabaret po tamtej stronie (1997)

Eseje o twórczości Henryka Grynberga

• Antysemityzm i Holocaust w eseistyce Henryka Grynberga. cz. 1., publikacja Yebood.com, jest to analiza Prawdy nieartystycznej, wydania berlińskiego, 1981^[13]
• Antysemityzm i Holocaust w eseistyce Henryka Grynberga. cz.2., publikacja Yebood.com, jest to ciąg dalszy analizy Prawdy nieartystycznej, wydania berlińskiego, 1981^[14]