Strzępkoząb ostrokolczasty

Strzępkoząb ostrokolczasty (Hyphodontia arguta (Fr.) J. Erikss.) – gatunek grzybów należący do rzędu szczeciniakowców (Hyphodntiales)^[1].

Strzępkoząb ostrokolczasty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	szczeciniakowce
Rodzina	Hyphodontiaceae
Rodzaj	strzępkoząb
Gatunek	strzępkoząb ostrokolczasty
Nazwa systematyczna
Hyphodontia arguta (Fr.) J. Erikss. Symb. bot. upsal. 16(no. 1): 104 (1958)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hyphodontia, Hyphodontiaceae, Hymenochaetales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1821 Elias Fries nadając mu nazwę Hydnum argutum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1958 J. Eriksson, przenosząc go do rodzaju Hyphodontia^[1].

Niektóre synonimy nazwy naukowej^[2]:

• Acia arguta (Fr.) P. Karst. 1879
• Grandinia arguta (Fr.) Jülich 1982
• Grandinia arguta (Fr.) Jülich 1982, var. arguta
• Hydnum argutum Fr. 1821
• Hyphodontia lageniformis Sang H. Lin & Z.C. Chen 1990
• Irpex corticioides Rick 1959
• Kneiffia arguta (Fr.) P. Karst. 1899
• Kneiffia lactea (P. Karst.) P. Karst. 1882
• Kneiffia lactea (P. Karst.) P. Karst. 188, subsp. lactea
• Kneiffiella arguta (Fr.) Jülich & Stalpers 1980
• Kneiffiella lactea (P. Karst.) Henn. 1898
• Odontia arguta (Fr.) Quél. 1888
• Odontia arguta (Fr.) Quél. 1888, subsp. arguta
• Odontia arguta subsp. lactea (P. Karst.) Bourdot & Galzin 1928
• Odontia arguta (Fr.) Quél. 1888, var. arguta
• Odontia arguta var. digitata Bres. 1914
• Odontia chroospora Rick 1959
• Odontia lactea (P. Karst.) P. Karst. 1882
• Odontia lactea (P. Karst.) P. Karst. 1882, var. lactea
• Odontia stipata subsp. lactea P. Karst. 1882
• Tyromyces polycystes Corner 1992

Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., wcześniej Franciszek Błoński opisywał ten gatunek pod nazwą kolczak ostry^[3].

Morfologia

Owocnik

Jednoroczny. Jest płasko rozpostarty, o kształcie okrągłym lub podłużnym, cienki i ściśle przylegający do podłoża. Konsystencja dość zdrewniała, powierzchnia początkowo biała, potem kremowa lub gliniasta, w końcu bladoochrowa, a po dojrzeniu zarodników ochrowa. Hymenofor kolczasty. Kolce zazwyczaj stożkowate, o długości 0,5–2 mm. Są tępe lub zwężające się ku wierzchołkowi, który jest owłosiony, pędzelkowaty (widoczne to jest dopiero przez lupę), lub wystają na nim cystydy. Kolce są zróżnicowane w kształcie. Często wszystkie są bardzo regularne, ale czasami, zwłaszcza w starszych owocnikach są nieregularne. Na podłożu pochyłym bywają spłaszczone. Obrzeże młodych owocników jest przerzedzone i oprószone^[4].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy monomityczny. Strzępki o średnicy 2–3 μm, w środku owocnika słabo rozgałęzione i dość proste, poza tym silnie rozgałęzione i splątane. Młode strzępki są bezbarwne, starsze żółtawe. W hymenium występują dwojakiego rodzaju cystydy:

• główkowate i nieco wystające ponad hymenium. Powstają na końcach słabo zróżnicowanych, sterylnych strzępek. Ich długość do pierwszej przegrody na strzępce wynosi 40–75 μm, szerokość 5–7 μm,
• lagenocystydy o szerokości 7–10 μm i długości 30–35 μm do pierwszej przegrody^[4].

Podstawki zgrubiałe, cylindryczne ze zwężeniem na środku, często faliste. Mają rozmiar 15–18 × 3,5–5 μm, 4 sterygmy i sprzążki w podstawie. Zarodniki szerokoelipsoidalne, cienkościenne, gładkie, nieamyloidalne, o rozmiarach 4,5–6 × 35–4 μm^[4].

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony; poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach^[5]. W Polsce jest dość pospolity, w piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano ponad 10 jego stanowisk^[3].

Rozwija się na martwych gałęziach i na drewnie drzew liściastych, rzadziej iglastych. Występuje w lasach, parkach, na cmentarzach, starych domach. W Polsce notowany był na klonach, brzozach, robinii akacjowej, wierzbie, rzadziej na jodle i świerku. Owocniki wytwarza od czerwca do października^[3].

Gatunki podobne

Strzępkoząb ostrokolczasty jest trudno odróżnić od niektórych innych gatunków z rozpostartym owocnikiem i kolczastym hymenoforem. Szczególnie podobny jest strzępkoząb woskowaty (Hyphodontia alutaria). Gatunki te różnią się głównie konsystencją owocnika; H. arguta ma bardziej zdrewniały, a H. alutaria bardziej skórzasty. Trudno je rozróżnić również pod mikroskopem; obydwa gatunki mają podobne dwojakiego rodzaju cystydy. Oryginalna, podana przez E. M.Friesa diagnoza jest skrótowa i można do niej dopasować wiele gatunków strzępkozębów. E. M. Fries nie pozostawił też materiału zielnikowego^[4].