Instrument landing system

ILS (ang. instrument landing system) – radiowy system nawigacyjny, wspomagający lądowanie samolotu w warunkach ograniczonej widzialności^[1][2]. ILS pozwala na automatyczne lądowania.

Tabliczki informujące o obecności ILS, port lotniczy Bydgoszcz-Szwederowo

Płaszczyzny ILS

Schemat umiejscowienia anten systemu ILS oraz obrysy ich wiązek

Anteny lokalizatora systemu ILS na lotnisku w Hanowerze

Stacja "Glideslope" (DME) systemu ILS na lotnisku w Hanowerze

Przeznaczenie

System umożliwia precyzyjne prowadzenie samolotu od granicy zasięgu do – w zależności od kategorii systemu – pewnego punktu na ścieżce schodzenia lub do punktu przyziemienia na pasie startowym. Składają się na niego następujące urządzenia^[3]:

• radiolatarnia kierunku emitująca sygnał w płaszczyźnie pionowej i wyznaczająca w przestrzeni oś drogi lądowania.
• radiolatarnia ścieżki podejścia emitująca sygnał w płaszczyźnie poziomej, wyznaczająca w przestrzeni kąt podejścia do lądowania
• trzy radiolatarnie znakujące: outer marker (OM), middle marker (MM), inner marker (IM), służące określaniu odległości i wysokości statku powietrznego w stosunku do progu drogi startowej^[4]
• radiodalmierz (distance measuring equipment) stosowany opcjonalnie zamiast radiolatarni znakujących lub jako ich uzupełnienie.

Kategorie ILS

Istnieją trzy kategorie systemu ILS^[5][6]:

1. Operacja kategorii I (CAT I). Precyzyjne podejście i lądowanie według wskazań przyrządów, przy:
   • wysokości decyzji nie mniejszej niż 60 m (200 stóp); oraz
   • widzialności nie mniejszej niż 800 m lub zakresie widzialności na drodze lądowania (RVR) nie mniejszym niż 550 m.
2. Operacja w kategorii II (CAT II). Precyzyjne podejście według wskazań przyrządów i lądowanie przy:
   • wysokości decyzji mniejszej niż 60 m (200 stóp), ale nie mniejszej niż 30 m (100 stóp); oraz
   • widzialności na drodze startowej nie mniejszej niż 300 m.
3. Operacja w kategorii III A (CAT III A). Precyzyjne podejście według wskazań przyrządów i lądowanie przy:
   • wysokości decyzji mniejszej niż 30 m (100 stóp) lub braku wysokości decyzji; oraz
   • widzialności na drodze startowej (RVR) nie mniejszej niż 200 m.
4. Operacja w kategorii III B (CAT III B). Precyzyjne podejście według wskazań przyrządów i lądowanie przy:
   • wysokości decyzji mniejszej niż 15 m (50 stóp) lub braku wysokości decyzji; oraz
   • widzialności wzdłuż drogi startowej (RVR) mniejszej niż 200 m, ale nie mniejszej niż 75 m.
5. Operacja w kategorii III C (CAT III C). Precyzyjne podejście według wskazań przyrządów i lądowanie w warunkach braku wysokości decyzji i braku widzialności wzdłuż drogi startowej (RVR).

Jeżeli wartości wysokości decyzji (DH) i zakresu widzialności na drodze startowej (RVR) należą do różnych kategorii operacji, operacje podejścia według wskazań przyrządów i lądowania należy wykonywać zgodnie z wymaganiami kategorii nakładającej najbardziej rygorystyczne wymagania (np. operację, gdzie wartość DH należy do zakresu przewidzianego dla CAT III A, ale wartość RVR należy do zakresu przewidzianego dla CAT III B należy uważać za operację CAT III B; zaś w przypadku wartości DH z zakresu CAT II, a wartości RVR z zakresu CAT I — operację należy uznać za operacje CAT II)^[7].

Ograniczenia ILS

System ILS jest obecnie standardowym radiowym systemem nawigacyjnym wspomagającym lądowanie i prawie każde większe lotnisko posiada co najmniej jeden kierunek podejścia obsługiwany przez system ILS. Ma on jednak kilka wad, np.^[8]:

• wyznacza w przestrzeni tylko jedną ścieżkę podejścia, ścieżka ta jest linią prostą;
• dostarcza tylko informacje jakościowe, tzn. np.: jesteś na prawo od ścieżki podejścia;
• posiada tylko 40 kanałów pracy, co może być problemem przy kilku lotniskach mieszczących się niedaleko siebie;
• jest ciągle zagrożony zakłóceniami ze strony rozgłośni pracujących na sąsiednich częstotliwościach;
• ma wysokie wymagania co do lokalizacji, teren przed antenami musi być wyrównany, a odbicia sygnału od gruntu i budynków mogą powodować zakłócenia
• koszt urządzeń ILS to ok. 4 miliony złotych (bez towarzyszącej infrastruktury)^[9].

Między innymi z tych powodów prowadzone są prace nad nowymi systemami podejścia, takimi jak MLS (od ang. microwave landing system) albo CDGPS i innymi.

ILS w Polsce

• Kategoria I: Szczecin-Goleniów, Bydgoszcz-Szwederowo, Łódź-Lublinek, Zielona Góra-Babimost, Port lotniczy Kraków-Balice
• Kategoria II: Warszawa-Radom (Radom-Sadków)^[10], Warszawa-Modlin, Wrocław-Strachowice, Rzeszów-Jasionka, Lublin^[11] i Katowice-Pyrzowice^[12], Poznań-Ławica, Olsztyn - Mazury
• Kategoria IIIa: Lotnisko Chopina^[13]
• Kategoria IIIb: Port lotniczy Gdańsk^[14]