Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk

Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk – instytut naukowy Polskiej Akademii Nauk z siedzibą w Warszawie, zajmujący się badaniem oraz monitorowaniem procesów geofizycznych. Jest członkiem Centrum Badań Ziemi i Planet – GeoPlanet^[1]. Od 2023 r. dyrektorem Instytutu jest prof. dr hab. Paweł M. Rowiński^[2].

Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk

Institute of Geophysics PAS

Data założenia	1953
Typ	badawczy
Państwo	Polska
Adres	ul. Księcia Janusza 64 01-452 Warszawa
Dyrektor	prof. dr hab. Paweł Rowiński
Członkostwo	GeoPlanet
Położenie na mapie Warszawy Instytut Geofizyki PAN
Położenie na mapie Polski Instytut Geofizyki PAN
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Instytut Geofizyki PAN
52°14′46,3″N 20°56′22,4″E
Strona internetowa

Stanowisko Instytutu Geofizyki PAN podczas 23. Pikniku Naukowego. Prezentacja polskich wypraw polarnych.

Historia

Instytut Geofizyki działa od roku 1952, początkowo (do roku 1970) jako Zakład Geofizyki. W początkowym okresie badania w nim prowadzone ograniczały się do wybranych zagadnień z zakresu sejsmologii, fizyki wnętrza Ziemi oraz magnetyzmu ziemskiego; stopniowo dochodziły inne dziedziny geofizyki: fizyka atmosfery, jonosfery i magnetosfery, oceanologia, geodezja planetarna, hydrologia. Znaczne rozszerzenie zakresu badań nastąpiło w związku z Międzynarodowym Rokiem Geofizycznym w latach 1957/1958. Instytut włączył się wtedy w badania międzynarodowe, organizowano wyprawy polarne i zwrotnikowe, założono stacje geofizyczne w rejonach polarnych i w Wietnamie^[3].

Instytut dysponuje bardzo długimi, w skali międzynarodowej, seriami danych pomiarów geofizycznych, głównie sejsmologicznych i magnetycznych, jak również pomiarów ozonu atmosferycznego i promieniowania UV.

Główną placówką eksperymentalną jest Centralne Obserwatorium Geofizyczne w Belsku, którego budowę rozpoczęto podczas Międzynarodowego Roku Geofizycznego, a ukończono osiem lat później. Wybitne znaczenie międzynarodowe mają wyniki badań głębokich struktur skorupy ziemskiej metodami sejsmologii eksplozyjnej, prowadzone od 1965 roku oraz sondowania geomagnetyczne. Koncentrowały się one w szczególności na badaniu głębokich struktur w rejonie strefy Teisseyre’a-Tornquista. Instytut zyskał również światową pozycję w dziedzinie badań dotyczących sejsmologii górniczej. Prowadzone jednocześnie w szerokim zakresie prace teoretyczne zaowocowały szeregiem istotnych, uznanych w świecie wyników, zwłaszcza w dziedzinie fizyki trzęsień ziemi.

W latach 1973–1978 niektóre Zakłady odłączyły się od Instytutu Geofizyki PAN, tworząc samodzielne placówki naukowe: Instytut Oceanologii PAN oraz Centrum Badań Kosmicznych PAN^[3].

Przedmiot badań

W Instytucie prowadzi się obecnie badania z następujących dziedzin^[3]:

• Sejsmologia – analiza trzęsień ziemi i wstrząsów indukowanych działalnością górniczą, sejsmiczność obszaru Polski,

• Sejsmiczne badania litosfery – struktura i geodynamika skorupy i górnego płaszcza Ziemi uzyskiwana w oparciu o głębokie sondowania sejsmiczne i sejsmiczność naturalną.organizacja oraz interpretacja aktywnych i pasywnych eksperymentów sejsmicznych, mających na celu rozpoznanie budowy skorupy i górnego płaszcza Ziemi,
• Obrazowanie geofizyczne - rozwijanie i stosowanie nowatorskich technik obrazowania, zwłaszcza opartych na pełnym polu falowym, przetwarzaniu sejsmicznym, obrazowaniu głębokościowym i odszumianiu danych sejsmicznych.
• Geofizyka teoretyczna – analiza praw fizycznych rządzących procesami geofizycznymi oraz rozwijanie matematycznych i numerycznych metod opisu tych zjawisk,

• Magnetyzm – rozwijanie metod badań magnetotellurycznych, modelowanie numeryczne procesów indukcji elektromagnetycznej we wnętrzu Ziemi, regionalne badania struktury skorupy Ziemi, badania paleomagnetyczne i właściwości magnetyczne skał intruzyjnych i osadowych,

• Badania polarne i morskie – analiza danych geofizycznych i środowiskowych uzyskiwanych w Polskiej Stacji Polarnej na Spitsbergenie, badania zmian abiotycznych cech środowiska przyrodniczego w strefach polarnych,

• Hydrologia i hydrodynamika – transport i mieszanie zanieczyszczeń w wodach powierzchniowych, modelowanie transformacji fali powodziowej za pomocą modeli hydraulicznych oraz hydrologicznych, modelowanie ryzyka powodzi poprzez wdrożenie najnowszych osiągnięć statystycznej teorii zjawisk ekstremalnych, zmiany klimatu,

• Fizyka atmosfery – analiza zmienności warstwy ozonowej i promieniowania słonecznego w różnych skalach czasowych, przezroczystość atmosfery, elektryczność atmosfery, struktura chmur burzowych i wyładowań.

Obserwatoria

Polska Stacja Polarna Hornsund; autor: Adam Nawrot

Obecnie dane geofizyczne gromadzone są w obserwatoriach na terenie Polski oraz w Stacji Polarnej na Spitsbergenie.

• Centralne Obserwatorium Geofizyczne w Belsku – BEL (sejsmologia, fizyka atmosfery, magnetyzm ziemski)^[4]
• Górka Klasztorna – GKP (sejsmologia)
• Kalwaria Pacławska – KWP (sejsmologia)
• Książ – KSP (sejsmologia)
• Niedzica – NIE (sejsmologia)
• Racibórz – RAC (sejsmologia)
• Suwałki – SUW (sejsmologia)
• Świder (fizyka atmosfery)
• Hel (magnetyzm ziemski)

Pracownicy Instytutu

Z tym tematem związana jest kategoria: Pracownicy Instytutu Geofizyki PAN.

Linki zewnętrzne

• Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk w bazie instytucji naukowych portalu Nauka Polska (OPI).