Introwersja i ekstrawersja

Introwersja i ekstrawersja (łac. introversus – zwrócony do środka^[1], łac. extraversus – zwrócony na zewnątrz^[2]) – przeciwstawiane sobie cechy osobowości związane z kontaktami międzyludzkimi, różnie definiowane u różnych autorów. Pojęcia te zostały wprowadzone przez Carla Gustava Junga (na podstawie teorii temperamentów fizjologicznych Kretschmera) w pracy Psychologische Typen (Typy psychologiczne, 1921), a zmodyfikowane przez Eysencka w teorii temperamentu PEN oraz Costę i McCrae w modelu Wielkiej Piątki.

Ekstrawersja

Introwersja

Neurotyczność

Równowaga emocjonalna

Melancholik

Choleryk

Flegmatyk

Sangwinik

apatia

lęk

sztywność

refleksyjność

pesymizm

powściągliwość

nietowarzyskość

spokój

drażliwość

niepokój

agresja

wybuchowość

zmienność

impulsywność

optymizm

aktywność

towarzyskość

otwartość

gadatliwość

wrażliwość

niefrasobliwość

żywość

beztroska

przywódczość

bierność

ostrożność

powaga

pojednawczość

wysoka kontrola

solidność

zrównoważenie

łagodność

Liczbę introwertyków w społeczeństwie określa się na 25%–46%^[3]. Według innych danych liczba introwertyków i ekstrawertyków w populacji określa, podobnie jak innych właściwości psychicznych, rozkład normalny, tzn. najwięcej jest osób o przeciętnym nasileniu cech, a osób skrajnie introwertycznych jest najmniej, i tyle samo co skrajnie ekstrawertycznych^[4].

Podejścia do introwersji i ekstrawersji

Carl Gustav Jung

Według Junga introwersja i ekstrawersja to dwa ogólne typy postaw, które wyrażają kierunek, w jakim zmierza libido (rozumiane nie jako popęd seksualny, jak u Freuda, ale jako ogólna energia psychiczna). Ekstrawertyk kieruje swoje zabiegi adaptacyjne i reakcje na zewnątrz, sterują nim oczekiwania i potrzeby środowiska społecznego. U introwertyka natomiast, libido realizuje się poprzez subiektywne stany wewnętrzne i procesy psychiczne, a pierwszą reakcją introwertyka na nieznane środowisko jest wycofanie^[5].

Carl Gustav Jung pisał: „W trakcie analizy osobowości okazuje się, że ekstrawertyk włącza się w świat odniesień za sprawą pozostawania w nieświadomości co do samego siebie jako podmiotu czy też ulegania złudzeniom co do samego siebie, jeśli natomiast chodzi o introwertyka, okazuje się, że urzeczywistniając swą osobowość w społeczności, zupełnie bezwiednie popełnia on najpoważniejsze błędy i dopuszcza się najbardziej absurdalnych niezręczności”^[6].

Specyficzną formą nerwicy osób odznaczających się wysokim stopniem introwersji jest według Junga psychastenia. Introwertyzm jest często mylony z nieśmiałością i osobowością schizoidalną^{[potrzebny przypis]}.

Hans Eysenck

Hans Eysenck nie definiuje ekstrawersji wprost, uznając ją raczej za korelacje między cechami. Jego zdaniem ekstrawertycy, w przeciwieństwie do introwertyków, charakteryzują się takimi cechami, jak: towarzyskość, żywość, aktywność, asertywność i poszukiwanie doznań^[7].

Costa i McCrae

W modelu Wielkiej Piątki ekstrawersja jest wymiarem, który charakteryzuje jakość i ilość interakcji społecznych oraz poziom aktywności, energii i zdolność do odczuwania pozytywnych emocji. W skład ekstrawersji wchodzi 6 czynników: towarzyskość, serdeczność, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań i emocjonalność w zakresie pozytywnych emocji. Osoby introwertywne charakteryzują się nie odwrotnością, ale brakiem zachowań ekstrawertywnych. Wykazują rezerwę w kontaktach społecznych (ale nie wrogość), brak optymizmu (co nie oznacza pesymizmu i braku poczucia szczęścia) i preferencję do przebywania w samotności (co nie znaczy, że cechują się lękiem społecznym)^[4].

R. Depue i P. Collins

Według R. Depue i P. Collinsa ekstrawersja jest podwyższoną wrażliwością na bodźce zapowiadające nagrodę, a introwersja wrażliwością na bodźce zapowiadające karę^[8][9].

Introwersja i ekstrawersja a układ nerwowy

• Zgodnie z teorią aktywacji i teorią hamowania Eysencka na wymiarze równowagi procesów pobudzenia/hamowania korowego introwertycy znajdują się na biegunie pobudzenia, czyli mają chronicznie podwyższony poziom aktywacji, a ekstrawertycy – na biegunie hamowania i mają chronicznie obniżony poziom aktywacji^[10].
• U introwertyków dominuje część przywspółczulna autonomicznego układu nerwowego, a u ekstrawertyków część współczulna. Dominującym szlakiem nerwowym u introwertyków jest szlak, w którym neuroprzekaźnikiem jest acetylocholina, a u ekstrawertyków ten szlak, w którym neuroprzekaźnikiem jest dopamina^[11].
• Introwertycy mają większy przepływ krwi w płacie czołowym i w przedniej części wzgórza, a ekstrawertycy w przedniej części zakrętu obręczy, w płatach skroniowych i w tylnej części wzgórza^[12][13].
• Badania wykazały, że po wyciśnięciu kropli cytryny na język, u introwertyków stwierdza się większe wydzielanie śliny, niż u ekstrawertyków. Wynika to z bardziej aktywnego tworu siatkowatego u introwertyków^[14].
• Ze względu na wyższy potencjał pobudzenia i niższy potencjał hamowania, introwertycy łatwiej i szybciej wytwarzają odruchy warunkowe, niż ekstrawertycy^[15].
• Zgodnie z postulatem lekowym Hansa Eysencka u introwertyków leki uspokajające prowadzą do ujawnienia się ekstrawertycznych wzorców zachowania, ponieważ zwiększają one poziom hamowania i obniżają poziom pobudzenia. Z kolei leki pobudzające, które zmniejszają poziom hamowania i zwiększają poziom pobudzenia, powodują ujawnienie się introwertycznych wzorców zachowania^[15].

Ambiwersja

Ambiwersja to właściwość osobowości polegająca na zrównoważeniu cech introwertycznych i ekstrawertycznych. Pojęcie ambiwersji wprowadził Hans Eysenck i można się z nim spotkać w jego kwestionariuszu EPQ-R mierzącym wymiary cech ekstrawersji, neurotyczności i psychotyczności.