Juozapas Montvila

Juozapas (Juozas) Montvila (ur. 2 stycznia 1885 w Gudinė koło Mariampola, zm. 15 kwietnia 1912 na Atlantyku^[1]) – litewski duchowny rzymskokatolicki oraz działacz narodowy z Suwalszczyzny. Znany przede wszystkim w kontekście swojej postawy w trakcie katastrofy brytyjskiego transatlantyku RMS „Titanic”, w trakcie której ustąpił swoje miejsce w szalupie innym osobom^[2].

Juozapas Montvila

Kamień pamiątkowy stojący w miejscu urodzenia księdza Juozapasa Montvili
Kraj działania	Królestwo Polskie
Data i miejsce urodzenia	3 stycznia 1885 Gudinė k. Mariampola
Data i miejsce śmierci	15 kwietnia 1912 Ocean Atlantycki, miejsce zatonięcia „Titanica”
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	22 marca 1908

Życiorys

Urodził się w 1885 w Gudinė pod Mariampolem, jako syn rolników Kazimierasa i Magdaleny, z domu Karalevičiūtė. W 1887 rodzina przeprowadziła się do wioski Nendriniškiai, gdzie na świat przyszło rodzeństwo Juozapasa: Petras, Kazimieras, Pijus, Andrius, Emilija, Elžbieta i Izabelė. Później rodzina przeprowadziła się do Mariampola, gdzie Juozapas Montvila ukończył gimnazjum. Przez cztery lata kształcił się w Seminarium Duchownym w Sejnach, zaś 22 marca 1908 roku przyjął święcenia kapłańskie w Warszawie. Po święceniach objął funkcję wikariusza w parafii w Lipsku koło Augustowa. Mimo zakazu władz carskich w tajemnicy posługiwał unitom i za ochrzczenie dziecka oraz wysłuchanie spowiedzi została skierowana przeciwko niemu sprawa karna (groziło mu pozbawienie funkcji duchownych i święceń). W związku z postępowaniem sądowym, ks. Montvila został przeniesiony przez kurię diecezjalną sejneńską do Lubowa, gdzie objął funkcję wikariusza. W Lubowie duchowny zaangażował się w działalność narodową i mimo zakazów głosił kazania i uczył dzieci katechizmu w języku litewskim. Założył również Towarzystwo Odnowienia Narodowego Litwy. Był redaktorem katolickiej gazety w Sejnach. Pisał również kazania dla wydawnictwa Vadovas^[3].

W wyniku represji oraz obawiając się aresztowania i pozbawienia funkcji kapłańskich ks. Juozapas Montvila potajemnie opuścił kraj^[3] i na początku 1912 roku wyjechał do Londynu, gdzie mieszkał jego krewny ks. K. Matulaitis^[2]. Docelowo Juozapas Montvila planował emigrację do USA, gdzie od 1907 roku mieszkał jego brat Petras^[3]. Dzięki zbiórce zakupił bilet w 2 klasie na RMS „Titanic” i wsiadł na pokład statku w porcie Southampton^[2]. 14 kwietnia 1912 asystował ks. Thomasowi Bylesowi w trakcie odprawianej przez niego mszy świętej na pokładzie statku^[3][1]. Gdy doszło do zderzenia „Titanica” z górą lodową w nocy z 14 na 15 kwietnia 1912, ks. Montvila odmówił skorzystania z zaproponowanego mu miejsca w szalupie ratunkowej i podobnie jak dwaj inni obecni na statku duchowni: ks. Thomas Byles z Anglii oraz benedyktyn Joseph Peruschtz z Bawarii, pozostał z wiernymi do końca udzielając absolucji i odmawiając różaniec^[3][2][4].

Według jednej z wersji ciała duchownego nie odnaleziono^[1], według notatki w „Kurierze Warszawskim” z numeru 135 z 16 maja 1912^[5] jego zwłoki przywieziono z Nowego Jorku do Lipawy i pochowano w Wilnie. Jego rodzice i dziadkowie otrzymali odszkodowanie w wysokości 130 funtów od Titanic Relief Fund^[3].

Upamiętnienie

W roku 1977 Petras Montvila wydał książkę pt. Kiedy przeszłość wraca, upamiętniającą zmarłego brata. W 1992 roku litewscy wierni zaapelowali o rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego ks. Juozapasa Montvili^[3]. Duchowny został upamiętniony między innymi tablicą pamiątkową w litewskim kościele parafialnym w Londynie oraz medalem ściennym według projektu Petrasa Gintalasa^[6]. Ks. Montvila upamiętnia również kapliczka słupowa w Lubowie^[7] i odsłonięty w 2012 pomnik pod Mariampolem^[8]. W 2012 ukazała się książka poświęcona litewskim ofiarom katastrofy „Titanica” w tym ks. Montvili pt. Titaniko lietuvai, autorstwa Gerdy Butkuvienė i Vaidy Lowell^[3].