Józef Zych

Józef Zych (ur. 23 marca 1938 w Giedlarowej) – polski prawnik i polityk. Marszałek Sejmu II kadencji w latach 1995–1997.

Ten artykuł dotyczy polityka i posła PSL. Zobacz też: Józef Zych – podpułkownik.

Józef Zych

Józef Zych (2015)
Data i miejsce urodzenia	23 marca 1938 Giedlarowa
Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
Okres	od 3 marca 1995 do 20 października 1997
Przynależność polityczna	Polskie Stronnictwo Ludowe
Poprzednik	Józef Oleksy
Następca	Maciej Płażyński
Wicemarszałek Sejmu I i II kadencji
Okres	od 25 listopada 1991 do 3 marca 1995
Przynależność polityczna	Polskie Stronnictwo Ludowe
Wicemarszałek Sejmu IV kadencji
Okres	od 2 lipca 2004 do 18 października 2005
Przynależność polityczna	Polskie Stronnictwo Ludowe
Odznaczenia

Doktor nauk prawnych. W latach 1983–1991 prezes Krajowej Rady Radców Prawnych. W latach 1989–2015 poseł na Sejm z ramienia Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Polskiego Stronnictwa Ludowego (X, I, II, III, IV, V, VI i VII kadencji), w latach 1991–1995 i 2004–2005 wicemarszałek Sejmu I, II i IV kadencji, marszałek senior Sejmu V i VII kadencji, w latach 2015–2019 i od 2023 członek Trybunału Stanu.

Życiorys

Działał w harcerstwie^[1]. W 1961 został skazany na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności za „niedopełnienie obowiązków służbowych” w czasie obozu harcerskiego koło Krosna Odrzańskiego^[2].

Jest absolwentem Liceum im. Bolesława Chrobrego w Leżajsku (1956)^[3] i Wydziału Prawa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1966). Na macierzystej uczelni pod kierunkiem Andrzeja Wąsiewicza(inne języki) uzyskał stopień doktora nauk prawnych (1976). Naukowo zajmował się prawem pracy oraz prawem ubezpieczeń społecznych^[4]. Podjął wykonywanie zawodu radcy prawnego. W latach 1983–1991 był prezesem Krajowej Rady Radców Prawnych^[5].

W 1975 wstąpił do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. W 1989 został wybrany na posła z ramienia tej partii. W latach 1988–1990 był członkiem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa^[6]. W listopadzie 1989 został przewodniczącym rady naczelnej powstałego z przekształcenia ZSL Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”, które 5 maja 1990 współtworzyło Polskie Stronnictwo Ludowe. W trakcie X kadencji pełnił funkcję przewodniczącego Klubu Poselskiego PSL i przewodniczącego Komisji Sprawiedliwości.

Od 1991 do 2015 Józef Zych był posłem reprezentującym to ugrupowanie. W Sejmie I i II kadencji zajmował stanowisko wicemarszałka (1991–1995), następnie do końca II kadencji niższej izby parlamentu pełnił funkcję marszałka. Jako jednocześnie przewodniczący Zgromadzenia Narodowego odpowiadał za proces przyjęcia Konstytucji RP^[4]. Od lipca 2004 do końca IV kadencji ponownie był wicemarszałkiem Sejmu. W jej trakcie zasiadał ponadto w Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, której był przewodniczącym. W październiku 2005 wykonywał obowiązki marszałka seniora Sejmu V kadencji. W wyborach parlamentarnych w 2007 po raz siódmy uzyskał mandat poselski, otrzymując w okręgu lubuskim 18 631 głosów. W wyborach w 2011 po raz ósmy z rzędu został posłem z listy PSL. Prezydent Bronisław Komorowski powierzył mu wykonywanie obowiązków marszałka seniora Sejmu VII kadencji^[7]. W 2012 został honorowym prezesem Polskiego Stronnictwa Ludowego^[8].

W 2015 nie uzyskał poselskiej reelekcji. W listopadzie 2015 wybrany na członka Trybunału Stanu z rekomendacji PSL^[9][10]. W TS zasiadał do końca kadencji w 2019. Ponownie został powołany w skład Trybunału Stanu w listopadzie 2023^[11]. Po 2015 pracował jako doradca w Polskiej Izbie Ubezpieczeń, a także powrócił do pracy naukowej^[12]; wykładał w Collegium Intermarium^[4].

W kwietniu 2025 swoje prywatne archiwum przekazał do zasobu Archiwum Akt Nowych^[13].

Wyniki wyborcze

Wybory	Komitet wyborczy		Organ	Okręg	Wynik
1989		Zjednoczone Stronnictwo Ludowe	Sejm X kadencji	nr 107	33 535 (51,24%)[14]
1991		Polskie Stronnictwo Ludowe	Sejm I kadencji	nr 14	16 411 (5,84%)[15]
1993			Sejm II kadencji	nr 52	22 313 (9,89%)[16]
1997			Sejm III kadencji		10 973 (5,26%)[17][18][19]
2001			Sejm IV kadencji	nr 8	7378 (2,36%)[20]
2005			Sejm V kadencji		9566 (3,54%)[21]
2007			Sejm VI kadencji		18 631 (4,73%)[22]
2011			Sejm VII kadencji		6919 (2,08%)[23]
2015			Sejm VIII kadencji		4784 (1,38%)[24]

Odznaczenia i wyróżnienia

Ordery i odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi (1983)^[25]
• Srebrny Krzyż Zasługi (1978)^[25]
• Wielki Oficer francuskiej Legii Honorowej^[4]
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec^[26]
• Odznaka za Zasługi dla Województwa Zielonogórskiego^[25]
• Odznaka Honorowa za Zasługi dla Województwa Lubuskiego^[27]

Nagrody i wyróżnienia

Honorowy obywatel Leżajska^[28] i województwa lubuskiego^[29].

W 2012 podczas XI Kongresu Polskiego Stronnictwa Ludowego został honorowym prezesem tej partii^[30]. W 2015 został wyróżniony przez poznańskie Towarzystwo im. Hipolita Cegielskiego statuetką Złotego Hipolita^[31]. Otrzymał także tytuł „Człowieka Roku Ubezpieczeń 2013”, przyznawanego przez redakcję „Gazety Ubezpieczeniowej”^[32].

W 2006 słuchacze Programu III Polskiego Radia przyznali Józefowi Zychowi nagrodę „Srebrne Usta 2005” za lapsus: Nie po raz pierwszy staje mi… przychodzi mi stawać przed izbą^[33]. Poseł uzyskał wówczas 40% wszystkich oddanych głosów.

Życie prywatne

Ojciec Cezarego, absolwenta prawa i filozofii zawodowo zajmującego się muzyką dawną oraz Małgorzaty, doktor habilitowanej biologii i wykładowczyni UAM. Przez większość życia mieszkał w Zielonej Górze. Po zakończeniu kariery poselskiej przeprowadził się do Poznania. Katolik. Hobbystycznie zajmuje się ornitologią oraz kwiatami^[12].