Marszałek senior

Marszałek senior^[1] – w polskim parlamencie jeden z najstarszych wiekiem i stażem posłów na Sejm oraz najstarszy wiekiem senator, powoływani przez prezydenta RP do prowadzenia pierwszych po wyborach posiedzeń obu izb do czasu wybrania marszałka Sejmu i marszałka Senatu.

Postanowienie prezydenta Andrzeja Dudy o powołaniu Antoniego Macierewicza na marszałka seniora Sejmu IX kadencji (2019)

Michał Seweryński jako marszałek senior Senatu IX kadencji

Marszałek senior Senatu VIII kadencji Kazimierz Kutz z prezydentem Bronisławem Komorowskim

Instytucja marszałka seniora jest szczególną i tymczasową formą wykonywania przez posła i senatora niektórych kompetencji marszałków (odpowiednio: Sejmu i Senatu). Pełnienie zadań marszałka seniora stanowi wyróżnienie i ma wymiar prestiżowy^[2].

Opis

Regulacje dotyczące powoływania marszałka seniora i jego zadań znajdują się w regulaminie Sejmu i regulaminie Senatu^[3]. Zastosowano w nich różną pisownię instytucji marszałka seniora (odpowiednio z dywizem i bez)^[4][5]. W obu regulaminach jest ona pisana wielkimi literami^[4][5].

Zgodnie z art. 1 ust. 1 regulaminu Sejmu Marszałek-Senior jest powołany przez prezydenta spośród najstarszych wiekiem posłów^[4]. Głowa państwa, z szerokiego grona najstarszych wiekiem parlamentarzystów, może wskazać na osobę wyróżniającą się najdłuższym stażem poselskim. Tym uzasadnił swój wybór prezydent Andrzej Duda w orędziu z dnia 6 listopada 2023, obwieszczając powołanie na Marszałka Seniora pierwszego posiedzenia Sejmu X kadencji^[6] posła PSL Marka Sawickiego, który "ma najdłuższy staż poselski. Reprezentuje swoich wyborców w Sejmie nieprzerwanie od 30 lat!"^[7]. Otwierając obrady Sejmu X kadencji był najmłodszym Marszałkiem-Seniorem w historii polskiego parlamentaryzmu po 1989 roku (w 2023 rocznikowo miał 65 lat)^[8][9]. Prezydent ma zatem tutaj pewną swobodę, a przy podejmowaniu decyzji nie ma obowiązku konsultowania lub opiniowania wyboru osoby posła^[2]. Powołanie przez prezydenta marszałka seniora nie wymaga również kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów^[10]. Prezydent nie jest tutaj związany żadnymi terminami, jednak powołanie marszałka seniora musi nastąpić przed zebraniem się posłów na pierwsze posiedzenie^[11].

Z kolei zgodnie z regulaminem Senatu (art. 30 ust. 2 i 3) na przewodniczącego pierwszego posiedzenia Senatu (Marszałka Seniora) prezydent powołuje najstarszego wiekiem senatora, a w razie przeszkody funkcję tę obejmuje kolejny wiekiem senator^[5].

Decyzja o powołaniu marszałków seniorów obu izb jest ogłaszana przez prezydenta zwykle w formie postanowienia.

Marszałkowie seniorzy prowadzą obrady przez pierwszą część pierwszych po wyborach posiedzeń izb, podczas których odbywają się ślubowania posłów i senatorów oraz wybory marszałków^[12][13]. Jednak 19 października 2005 na pierwszym posiedzeniu Sejmu V kadencji z przyczyn politycznych (rywalizacja wyborcza kandydatów na prezydenta, Donalda Tuska i Lecha Kaczyńskiego przed II turą wyborów przypadających na 23 października 2005) kluby parlamentarne Platforma Obywatelska i Prawo i Sprawiedliwość nie były w stanie uzgodnić między sobą kandydata na marszałka Sejmu. W tej sytuacji na wniosek PiS, poparty przez większość posłów (237 przeciw 215), marszałek senior Józef Zych (PSL) ogłosił przerwę w obradach do 26 października 2005. W następstwie tego marszałek senior pełnił tę funkcję od 19 października 2005 do 26 października 2005, zaś konstytucyjny urząd Marszałka Sejmu pozostawał w tym czasie opróżniony. Dopiero 26 października 2005 wybrano nowego marszałka Marka Jurka, któremu marszałek senior przekazał laskę marszałkowską.

Marszałkowie seniorzy II RP

Sejm Ustawodawczy

• Sejm Ustawodawczy: Ferdynand Radziwiłł

Sejm

• Sejm I kadencji: Kazimierz Brownsford (Związek Ludowo-Narodowy)
• Sejm II kadencji: Jakub Bojko (Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem)
• Sejm III kadencji: Andrzej Lubomirski (BBWR)
• Sejm IV kadencji: Lucjan Żeligowski (BBWR)
• Sejm V kadencji: ze względów politycznych posiedzenie otworzył nie najstarszy wiekiem poseł, a płk Stanisław Skwarczyński (Obóz Zjednoczenia Narodowego)

Senat

• Senat I kadencji: Bolesław Limanowski (Polska Partia Socjalistyczna)
• Senat II kadencji: Bolesław Limanowski (PPS), ze względów politycznych do czasu wyboru prezydium obrady prowadził Maksymilian Thullie (Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji)
• Senat III kadencji: Maksymilian Thullie (PSChD)
• Senat IV kadencji: Antin Horbaczewski (BBWR)
• Senat V kadencji: Leon Wolf (OZN)

Sejm Śląski

• Sejm Śląski I kadencji: Janina Omańkowska (PSChD)
• Sejm Śląski II kadencji: Wojciech Korfanty (PSChD) w zastępstwie najstarszego wiekiem Stefana Giebla (PSChD)
• Sejm Śląski III kadencji: Teofil Różański (Narodowo-Chrześcijańskie Zjednoczenie Pracy)
• Sejm Śląski IV kadencji: Franciszek Urbańczyk (NChZP)

Marszałkowie seniorzy Polski Ludowej

Sejm Ustawodawczy

• Sejm Ustawodawczy: Franciszek Trąbalski (PPS)

Sejm PRL

• Sejm I kadencji: Lucjan Rudnicki (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza)
• Sejm II kadencji: Bolesław Drobner (PZPR)
• Sejm III kadencji: Bolesław Drobner (PZPR)
• Sejm IV kadencji: Bolesław Drobner (PZPR)
• Sejm V kadencji: Jarosław Iwaszkiewicz (bezpartyjny)
• Sejm VI kadencji: Jarosław Iwaszkiewicz (bezpartyjny)
• Sejm VII kadencji: Jarosław Iwaszkiewicz (bezpartyjny)
• Sejm VIII kadencji: Jerzy Ziętek (PZPR)
• Sejm IX kadencji: Bogdan Suchodolski (bezpartyjny)
• Sejm X kadencji: Zbigniew Rudnicki (Stronnictwo Demokratyczne)

Senat

• Senat I kadencji: Stanisław Stomma (Obywatelski Klub Parlamentarny)

Marszałkowie seniorzy III RP

Sejm i Senat

Sejm						Senat
Kadencja	Data	Zdjęcie	Marszałek Senior (wiek w chwili pełnienia funkcji)	Partia polityczna		Kadencja	Data	Zdjęcie	Marszałek Senior (wiek w chwili pełnienia funkcji)	Partia polityczna
Sejm I kadencji	25 listopada 1991		Aleksander Małachowski (67 i 69 lat)	Solidarność Pracy		Senat II kadencji	26 listopada 1991		Jan Tomasz Zamoyski (79 lat)	Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe, Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne
Sejm II kadencji	14 października 1993			Unia Pracy		Senat III kadencji	15 października 1993		Jan Mulak (79 lat)	Sojusz Lewicy Demokratycznej, Polska Partia Socjalistyczna
Sejm III kadencji	20 października 1997		Józef Kaleta (72 lata)	Sojusz Lewicy Demokratycznej		Senat IV kadencji	21 października 1997		Władysław Bartoszewski (75 lat)	Klub Demokratyczny Senatu
Sejm IV kadencji	19 października 2001		Aleksander Małachowski (77 lat)	Unia Pracy		Senat V kadencji	20 października 2001		Andrzej Wielowieyski (74 lata)	Blok Senat 2001, Unia Wolności
Sejm V kadencji	19–26 października 2005		Józef Zych (67 lat)	Polskie Stronnictwo Ludowe		Senat VI kadencji	20 października 2005		Kazimierz Kutz (76 lat)	Koło Senatorów Niezależnych i Ludowych
Sejm VI kadencji	5 listopada 2007		Zbigniew Religa (69 lat)	Prawo i Sprawiedliwość, Stronnictwo Konserwatywno-Ludowe		Senat VII kadencji	5 listopada 2007		Ryszard Bender (75 lat)	Prawo i Sprawiedliwość
Sejm VII kadencji	8 listopada 2011		Józef Zych (73 lata)	Polskie Stronnictwo Ludowe		Senat VIII kadencji	8 listopada 2011		Kazimierz Kutz (82 lata)	Koło Senatorów Niezależnych
Sejm VIII kadencji	12 listopada 2015		Kornel Morawiecki (74 lata)	Kukiz’15		Senat IX kadencji	12 listopada 2015		Michał Seweryński[a] (76 lat)	Prawo i Sprawiedliwość
Sejm IX kadencji	12 listopada 2019		Antoni Macierewicz (71 lat)	Prawo i Sprawiedliwość		Senat X kadencji	12 listopada 2019		Barbara Borys-Damięcka (82 lata)	Platforma Obywatelska
Sejm X kadencji	13 listopada 2023		Marek Sawicki (65 lat)	Polskie Stronnictwo Ludowe		Senat XI kadencji	13 listopada 2023		Michał Seweryński (84 lata)	Prawo i Sprawiedliwość

Uwagi

1. Prezydent RP Andrzej Duda początkowo wyznaczył na to stanowisko Barbarę Borys-Damięcką (78 lat), ale ta ze względu na stan zdrowia zrezygnowała^[14].