Jacques Rossi

Jacques François Rossi (ur. 10 października 1909 we Wrocławiu, zm. 30 czerwca 2004 w Paryżu) – francusko-polski językoznawca, poliglota, pisarz tematyki łagrowej, leksykograf mowy gułagu.

Życie

Urodził się jako Franciszek Ksawery Heyman i był według metryki młodszym synem Martina (Marcina) Heymana (architekta i pierwszego starosty powiatu rypińskiego) i Leontine Charlotte z d. Goyet (ur. 1877 w Bourg-en-Bresse, zm. 1920), Francuzki, byłej guwernantki w domu Heymanów. Był bratem Piotra Heymana i Sylwii Mamroth. Według komentarzy w swojej książce był pasierbem Marcina Heymana. W sierpniu 1962 roku zmienił w Polsce nazwisko z Franciszek Ksawery Heyman na Jacek Franciszek Rossi. W akcie naturalizacji francuskiej, w sierpniu 1990 roku, przyjął nazwisko Jacques Francois Rossi.

Wczesne lata spędził we Francji, a następnie mieszkał w Warszawie. W młodości miał angielską guwernantkę. W wieku 17 (1926) lat został członkiem Komunistycznej Partii Polski, a następnie członkiem Międzynarodówki Komunistycznej. W 1937 roku został zawezwany do Moskwy, gdzie został aresztowany. Spędził 19 lat w obozach w Związku Radzieckim, głównie na Syberii. Wyszedł z obozów w 1956 roku, ale przez kilka lat nie dostawał zgody na opuszczenie Rosji. W 1961 roku wrócił na wezwanie brata Piotra Heymana do Polski^[1]. Od 1964 do 30 września 1977 roku pracował na Wydziale Filologii Obcych na Uniwersytecie Warszawskim^[2], gdzie prowadził wykłady m.in. z wiadomości o życiu współczesnym francuskiego obszaru językowego^[3],^[4] i mieszkał w tym czasie na Mokotowie (ul. Kielecka 34) w Warszawie. W 1977 wyjechał na rok do Tokio, a w 1979 wyjechał z Polski. W 1985 zamieszkał we Francji. 9 sierpnia 1990 roku przyjął obywatelstwo francuskie i zmienił imiona z Franciszek Ksawery Rossi na Jacques Francois Rossi^[5]. We Francji był znany jako Jacques Rossi. W 1992 uczestniczył w międzynarodowym kongresie w Moskwie dotyczącym ruchu oporu w łagrach. W 1992 był też w Polsce. Został pochowany w Paryżu 2 lipca 2004.

Twórczość

Opublikował książki poświęcone systemowi obozów pracy przymusowej - gułag. Jego największym dziełem jest Encyklopedia i słownik mowy Gułagu wydana w oryginale po rosyjsku (1987) i przetłumaczona na francuski (1997), angielski (1989) ^[6], japoński (1996), czeski (1999) i włoski (2006). Pierwszy tom opowiadań Fragments de Vies (Fragmenty ludzkich biografii) był wydany we Francji w 1995 roku i jest złożony z 55 krótkich opowiadań. Był wznowiony w tomie Qu'elle etait belle cette Utopie! ^[7] został uzupełniony o dodatkowe 27 opowiadań. Pod koniec życia wyszła biograficzna książka napisana przez profesorkę literatury francuskiej Michèle Sarde Jacques, le Français: pour mémoire du Goulag^[8], która m.in. nagrała taśmy z jego wywiadami.

7 października 2003 przedstawiono w Bibliotece Narodowej w Warszawie Polsce film dokumentalny Georga Mourier pod tytułem Tricher? (Oszustwa?) o Jacku Rossim.