Jan Kobylański (działacz polonijny)

Jan Kobylański (ur. 21 lipca 1923 w Równem, zm. 27 marca 2019 w Montevideo^[1][2][3]) – polski przedsiębiorca, mieszkający w Urugwaju, dyplomata, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, twórca i w latach 1993–2016 prezes Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polonijnych Ameryki Łacińskiej (USOPAŁ)^[4]. Autor książek o tematyce filatelistycznej i książki o rozjemczej działalności Watykanu. Właściciel, prezes i dyrektor kilkunastu firm handlowych o międzynarodowym zasięgu (m.in. zajmującej się drukiem znaczków pocztowych i biciem monet). Wieloletni konsul Paragwaju w Santa Cruz de Tenerife na Wyspach Kanaryjskich i były honorowy konsul Polski w Urugwaju.

Ten artykuł dotyczy działacza społecznego. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Jan Kobylański

Data i miejsce urodzenia	21 lipca 1923 Równe, Polska
Data i miejsce śmierci	27 marca 2019 Montevideo, Urugwaj
Prezes Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polonijnych Ameryki Łacińskiej
Okres	od 11 listopada 1993 do 7 grudnia 2016
Odznaczenia

Życiorys

Syn Stanisława Kobylańskiego i jego żony Cecylii^[5]. Jego ojciec był adwokatem^[6].

Podczas II wojny światowej został aresztowany przez Gestapo^[5], a następnie osadzony w więzieniu na Pawiaku, skąd w październiku 1943 trafił do Auschwitz-Birkenau^[7]. Otrzymał numer obozowy 156228^[7]. Podczas wojny przebywał również w obozach koncentracyjnych Mauthausen-Gusen, Dachau, Groß-Rosen^[5][8]. Wiosną 1945 odzyskał wolność po wyzwoleniu KL Dachau przez wojska amerykańskie^[7].

Po wojnie osiadł we Włoszech, gdzie w 1950 ukończył studia menedżerskie w Wyższej Szkole Handlowej w Mediolanie^[5]. Od 1950 do 1952 pracował na giełdzie metali w Zurychu^[5]. Zajmował się także produkcją szczoteczek do zębów, handlem sprzętem gospodarstwa domowego i produkcją wyrobów ze stali. W 1952 przybył do Paragwaju^[9], korzystając z programu prezydenta Federico Chavesa sprowadzenia 18 000 rodzin z Europy. Wygrał kontrakt na dostawę sprzętu AGD i przetarg na druk znaczków dla poczty państwowej^[10]. Pełnił również funkcję doradcy ds. poczty paragwajskiego ministra komunikacji^[5]. Działał w Komitecie Olimpijskim Paragwaju^[5]. Od 1974 do 1989 pełnił funkcję konsula Paragwaju na Wyspach Kanaryjskich^[5]. W 1981 rozpoczął prowadzenie interesów w Urugwaju, gdzie następnie osiadł^[5].

W 1957 objął funkcję wiceprzewodniczącego Towarzystwa Polonijnego w Paragwaju, a w 1988 został prezesem Związku Polaków w Argentynie^[9]. W tym samym roku został prezesem Towarzystwa im. Józefa Piłsudskiego w Montevideo^[5]. W 1993 był współtwórcą Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polonijnych Ameryki Łacińskiej. Został następnie prezesem tej organizacji. W 1989 został powołany przez ministra Krzysztofa Skubiszewskiego konsulem honorowym Polski w Argentynie, a następnie w Urugwaju. W 2000 z funkcji tej odwołał go minister Władysław Bartoszewski^[11] po oskarżeniach o działania szkodliwe dla Polski i antysemityzm, wysuwanych przez byłych ambasadorów RP w Urugwaju i Kostaryce – Jarosława Gugałę i Ryszarda Schnepfa. W obronie Kobylańskiego występowali wówczas m.in. senatorowie Jan Szafraniec, Ryszard Bender i Czesław Ryszka^[12].

Wspierał polskie prawicowe partie polityczne (m.in. Ligę Polskich Rodzin, Ruch Odbudowy Polski, Ruch Katolicko-Narodowy) oraz Samoobronę RP, a także działalność środowiska Radia Maryja^[13]. Przed wyborami prezydenckimi w 2005 poparł kandydaturę Andrzeja Leppera^[14]. Został fundatorem i patronem szkoły na Podlasiu^[15]. W październiku 2011 został honorowym prezesem stowarzyszenia Obóz Wielkiej Polski^[16]. Wszedł w skład honorowego komitetu poparcia organizowanego przez środowiska narodowe Marszu Niepodległości^[17].

Odznaczenia

11 listopada 1990 został odznaczony przez prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski^[18][5], a w 1993 Krzyżem Komandorskim tego orderu przez prezydenta Lecha Wałęsę^[19]. W 1997, za wybitne zasługi w działalności polonijnej prezydent Aleksander Kwaśniewski odznaczył go Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[20].

W 1995 otrzymał Krzyż Oświęcimski^[21]. Został także uhonorowany Wielkim Orderem św. Zygmunta^[5], Honorowym Krzyżem Weteranów Walki o Niepodległość^[5], Odznaką honorową „Zasłużonego dla Kultury Polskiej”^[5], Medalem Polonia Mater Nostra Est (2003)^[22], Złotym Medalem Paragwajskiego Związku Olimpijskiego^[5] oraz Złotym Medalem za Zasługi dla Paragwaju^[9].

Kontrowersje

Zarzuty prasowe

W 2001 w opublikowanym na łamach „Rzeczpospolitej” artykule „Więzień numer 156228” Hanna Woysław, jako pierwsza w Polsce podważyła oficjalną biografię Kobylańskiego, wskazując na brak śladów jego obecności w archiwach obozowych i zanegowała zasadność odznaczenia Jana Kobylańskiego Krzyżem Oświęcimskim^[21]. W 2005 dziennikarz „Gazety Wyborczej” Mikołaj Lizut zarzucił Kobylańskiemu fałszerstwo zaświadczenia o pobycie w obozie koncentracyjnym i wykorzystanie tożsamości Janusza Kobylańskiego, urodzonego cztery lata wcześniej. Ten artykuł był pisany razem z Hanną Woysław, która podpisała się jako Hanna Recman. W 2005 dziennikarz Rzeczpospolitej Jerzy Morawski zarzucił Kobylańskiemu (który miał się wówczas posługiwać imieniem Janusz) kolaborację z hitlerowcami podczas okupacji Polski w czasie II wojny światowej, w tym wydanie w ręce funkcjonariuszy gestapo członków rodziny Szenkerów^[23], czemu zainteresowany zaprzeczył^[24].

Deklaracja IPN w sprawie

W konsekwencji doniesień prasowych pion śledczy Instytutu Pamięci Narodowej prowadził od jesieni 2004^[25] do stycznia 2007 postępowanie sprawdzające w tej sprawie. W kwietniu 2006 szef pionu śledczego IPN Witold Kulesza poinformował, że „dotychczas nie znaleziono dowodów, by prezes Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polskich w Ameryce Łacińskiej Jan Kobylański istotnie zadenuncjował w czasie wojny Niemcom małżeństwo Żydów^[26]”. W styczniu 2007 Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie wydała postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa w tej sprawie. Według ustaleń prokuratora informacji jakoby sprawcą wydania w ręce funkcjonariuszy gestapo rodziny Szenkerów był Jan Kobylański nie można potwierdzić^[27]. W marcu 2007 Andrzej Arseniuk, rzecznik prasowy IPN, zaprzeczył stwierdzeniom Gazety Wyborczej jakoby rodzina Szenkerów zginęła w getcie lub Treblince, a śmierć ta była konsekwencją denuncjacji dokonanej przez Kobylańskiego^[28].

Pozwy o zniesławienie

Pod koniec listopada 2008 Jan Kobylański złożył prywatny akt oskarżenia przeciwko dziewiętnastu politykom i dziennikarzom (m.in. Adamowi Michnikowi, Jerzemu Baczyńskiemu, Grzegorzowi Gaudenowi, Tomaszowi Wróblewskiemu, Agnieszce Kublik, Danielowi Passentowi, Dorocie Wysockiej-Schnepf, Hannie Woysław, Ryszardowi Schnepfowi, Mikołajowi Lizutowi, Dominikowi Uhligowi i Jarosławowi Gugale) zarzucając im zniesławienie i domagając się wypłacenia przez każdego z oskarżonych 100 tys. zł na cele charytatywne. Proces karny w tej sprawie rozpoczął się w marcu 2009 przed Sądem Rejonowym w Warszawie^[29][30] i zakończył ostatecznie umorzeniem w grudniu 2011 r. z powodu przedawnienia karalności wszystkich czynów stawianych przez Kobylańskiego 16 oskarżonym^[31].

W lipcu 2010 przed Sądem Okręgowym w Warszawie rozpoczął się proces o zniesławienie, jaki Jan Kobylański wytoczył Radosławowi Sikorskiemu^[32]. W marcu 2012 sąd oddalił ten pozew, uzasadniając, że „nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda”. Określenie powoda przez Sikorskiego było wprawdzie pejoratywne, ale dopuszczalne wobec godzenia przez Kobylańskiego w zasady prawa – proces zdaniem sądu bezspornie wykazał antysemickie poglądy Jana Kobylańskiego^[33]. Sąd określił wypowiedzi Jana Kobylańskiego i kierowanej przez niego organizacji jako jawnie antysemickie i przekraczające dopuszczalną granicę krytyki konkretnych osób^[34]. 23 stycznia 2013 Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację Kobylańskiego, stwierdzając że „nazwanie powoda przez pozwanego antysemitą mieściło się granicach dopuszczalnej krytyki, a z uwagi na prawdziwość takiego określenia powoda (bo jest on antysemitą) nie spowodowało naruszenia jego dóbr osobistych”^[35].