Kalendarium Braciejowic

Braciejowice – wieś 5,5 km na NE od Solca nad Wisłą, na prawym brzegu Wisły; ok. 64 km na NE od klasztoru świętokrzyskiego.

W roku 1351 wieś w ziemi sandomierskiej^[1], następnie w 1442 w powiecie lubelskim^[2], kolejno w roku 1510 w powiecie radomskim^[3], 1787 w powiecie lubelskim (Spis II 158), 1827 w powiecie kazimierskim^[4].

Według Długosza w latach 1470–1480 parafia Solec (Jan Długosz L.B. II 573) następnie w 1787 parafia Piotrawin (Spis II 158).

Nazwy lokalne wsi w dokumentach źródłowych: 1270, 1286 „Braceouici”, 1351 „Braczeyouicze”, 1374 „Braczeuicze”, 1427, 1450 „Braczeouicze”, 1428 „Braczeiowicze”, 1442 „Bracieiowice”, 1470–80 „Braczeowicze”, „Braczeyovicze”, „Braczeyowice”, 1510 „Braczieiovice”, 1512 „Braczyeyovicze”, 1517 „ Braczÿeÿovÿcze”, 1519 „Braczieioviensi”, 1529 „Braczyeyowicze”, 1537 „Braczieÿuicze”, 1569 „Braczieijowÿczie”, 1569 „Braczieiowicze”,
1650–52 „Bracieiowice”, „Braczeiowicze”, ale pisano w „Braciejowicach”, a o mieszkańcach „Bracieiowianie”,
1787 „Braciejowice”, 1827 „Bracieiówice”^{[5][6][7][8][9][10]}

Topografia, opis granic i położenie

Otoczenie Goszczy i Braciejowic na mapie Perthées’a

W roku 1427 rozgraniczenie Braciejowic od Goszczy,

• 1470–80 graniczy z Goszczą, Jarnołtowicami, Zakrzowem. Wieś znajduje się wówczas na kępie wiślanej (Jan Długosz L.B. III 241);
• 1512, 1517, 1519 – podobnie jak Goszcza,
• 1537 – graniczy z Niedźwiadą obecnie Niedźwiada Duża i Niedźwiada Mała,
• 1592 – opis granic jak w Boiskach,
• 1786 – według map leży jeszcze na kępie wiślanej (mapa Perthées),
• 1789 – graniczy z Jarętowicami^[11],
• 1801–04 – według map wieś leży już na stałym lądzie, na prawym brzegu Wisły (mapa Haldesfeld). Jest to skutek przesunięcia się koryta Wisły

Wieś położona w Małopolskim Przełomie Wisły, główny nurt rzeki przebiega wzdłuż zachodniej granicy, na południowym zachodzie granicą jest odnoga Wisły zwana Wisełką. Od wschodu przebiega starorzecze zwane Martwica.

Kalendarium własności, powinności i obciążenia ekonomiczne

• 1270 – Bolesław Wstydliwy potwierdza opactwu świętokrzyskiemu posiadanie między innymi Braciejowic i Głodna. Uwalnia mieszkańców od podejmowania piekarzy i piwowarów, od pogoni, wypraw z wyjątkiem przeciw poganom, budowy grodów z wyjątkiem Sandomierza, ceł, jurysdykcji kasztelańskiej i ich sędziów^[12].
• 1286 – Leszek Czarny potwierdza z pewnymi zmianami wyżej wymienione przywileje, między innymi zwalniając mieszkańców Braciejowic, Głodna i Ciepłej od wyżej wymienione powinności^[13].
• 1351 – Kazimierz Wielki przenosi na prawo średzkie imiennie wymienione posiadłości klasztoru świętokrzyskiego, w tym Braciejowice, Głodno i Zakrzów^[1].
• 1374 sąd ziemi sandomierskiej uznaje prawa klasztoru świętokrzyskiego do wsi Braciejowice przeciw opartym na sfałszowanym dokumencie roszczeniom kanonika Mikołaja syn „Hebostasii”^[14].
• 1427 – opat świętokrzyski Mikołaj przeznacza na utrzymanie konwentu między innymi wsie Braciejowice, Głodno i Zakrzów oraz jaz^[15]. W roku 1428 powstaje dwór opacki w Braciejowicach^[16].
• 1442 – Władysław Warneńczyk przenosi na prawo średzkie imiennie wyliczone posiadłości opactwa świętokrzyskiego, w tym Braciejowice, Głodno i Zakrzów^[17][18].
• W roku 1447 – na mocy ordynacji biskupa krakowskiego opat nie może domagać się od konwentu ryb z jazu powstałego na terenach należących do stołu mniszego od 1427 r.^[19]
• W roku 1450 – znany jest Piotr OSB, prokurator z Braciejowic^[20].
• 1470–80 – własność klasztoru świętokrzyskiego, wieś leży na kępie wiślanej. Folwark klasztorny posiadał 9 łanów kmiecych, była też karczma z rolą i łąką. Jezioro zasilane przez Wisłę corocznie wydzierżawiano, były stada koni, bydła i świń hodowane ze względu na wspaniałe pastwiska. Kmiecie płacą po 8 groszy czynszu, dają po 15 jaj, 1 kogucie, pracują pieszo po 1 dniu tygodniowo oraz 15 dni rocznie wozem lub pługiem, nie odrabiają powaby. Karczma płaci 0,5 grz. czynszu (Jan Długosz L.B. III 240-1; II 573);
• Braciejowice stają się wsią kluczową w dobrach klasztoru świętokrzyskiego.
• 1517, 1519 – jest ośrodkiem klucza dóbr konwentu^[21].
• 1519 opisany jest folwark klasztorny^[22].
• 1529 – należy do stołu konwentu, czynsz ze wsi wynosi 40 gr, z karczmy 1 grzywna 12 groszy^[23],
• 1553 – Zygmunt August przenosi na prawo niemieckie wyliczone posiadłości klasztoru świętokrzyskiego, w tym Braciejowice, Głodno i Zakrzów^[24].
• 1569 pobór od dzierżawcy szlachcica Piotra Kowalskiego, od 7 osadników na rolach, 2 zagrodników na rolach, z karczmy i młyna o 1 kole^[25],
• 1569 – pobór od kmiecia Andrzeja Klonowskiego z 1 łana z dziesięciną, od 2 zagrodników z ogrodem, 2 komorników, z karczmy i młyna o 1 kole^[26][27].
• 1570 – własność opata świętokrzyskiego, pobór z 1 łana, od 2 zagrodników z ogrodem, 2 komorników i z młyna o 1 kole^[28].
• 1576 – pobór z łanu Klonowskiego, od 2 zagrodników bez roli, 2 komorników i z karczmy, nie daje młyn o 1 kole zniszczony przez powódź, czopowe wykupił Mateusz Gibała^[29].
• 1577 – pobór od starosty soleckiego z 1 łana oraz od 2 zagrodników z ogrodem i z karczmy dziedzicznej^[30].
• 1650 – należy do stołu konwentu^[31].
• 1650 – konwent świętokrzyskiego daje pobór z 43 domów, 1 łana, od 2 zagrodników z ogrodem i z roli karczmy^[32].
• 1651 – należy do stołu konwentu, 1 kmieć, 18 półrolnych, 11 zagrodników, 15 chałupników, 12 komorników, karczma. Wszyscy płacą czynsz na ś. Marcina [11 XI], kmiecie po 8 gr, półrolni i zagrodnicy po 4 gr, chałupnicy po 1 gr. Kmiecie dają po 30 jaj, 3 kapłony, 6 mat, 3 łokcie przędzy konopnej i 2 łokcie zgrzebnej, 1 korzec chmielu, 2 korce żołędzi, półrolni po 1 kapłonie, 3 maty, 0,5 korca chmielu i korzec żołędzi, zagrodnicy po 10 jaj i 1 korzec żołędzi, chałupnicy po 2 korce, a komornicy po 0,5 korca żołędzi. Pańszczyzna i pomocne jak w Boiskach (ib. 10-10v, 17-7v);
• 1662 – pogłówne od 218 czeladzi folwarcznej, mieszkańców wsi i młyna^[33].
• 1673 – pogłówne od 205 mieszkańców wsi (ib. 270v),
• W latach 1754–1755, a następnie w 1789 gromada z Jarnołtowic (wieś królewska) skarży Benedyktynów świętokrzyskich o włączenie do folwarku w Braciejewicach kawałka należącego do niej pastwiska^[11],
• 1787 – liczy 401 mieszkańców (Spis Inwentarza klucza Braciejowickiego I 453; II 158),
• 1789 – własność klasztoru świętokrzyskiego, przynosi 1196,19 zł dochodu^[34],
• 1819 – wieś Braciejowice z folwarkiem należy do stołu konwentu, liczy 35 domów i jest największą wsią opactwa, we własnej administracji mnichów^[35].
• 1827 – wieś posiadała 54 domy i 379 mieszkańców^[36].

Powinności dziesięcinne

Dziesięcina należy do klasztoru świętokrzyskiego, od 1777 r. (część czy całość nie wiadomo) do plebana Solca.

• 1427 – opat Mikołaj przeznacza na utrzymanie konwentu między innymi dziesięciny z osad położonych z prawej strony Wisły i w powiecie radomskim^[37].
• 1470–80 z 9 łanów kmiecych dziesięcina snopowa wartości do 3 grzywien dowożona jest klasztorowi, z folwarku dziesięcinę przeznacza się na własne potrzeby (Jan Długosz L.B. III 240-1, 243).
• 1529 – dziesięcina snopowa wartości 4 grzywien należy do stołu konwentu^[38].
• 1652 – dziesięcina snopowa należy do stołu konwentu^[39].
• 1776-7 wyrokiem nuncjatury i Sądu Administracyjnego dziesięcina ze wsi Braciejowice i Goszcza przyznane zostały plebanowi Solca^[40].
• 1819 – dziesięcina snopowa z pól gromady Braciejowice wartości do 180 zł należy do stołu konwentu świętokrzyskiego^[41].