Kaligrafia

Kaligrafia (gr. καλλιγραφία od καλὸς 'piękny' i γρᾰ́φειν 'pisać') – sztuka starannego i estetycznego pisania, często również zdobionego artystycznie. Nauka kaligrafii miała kształtować charakter oraz cierpliwość. Kaligrafia była podstawowym przedmiotem w szkołach. Do około 1960 r. była w Polsce przedmiotem nauczania początkowego, mającym na celu doskonalenie pisma odręcznego.

O kaligrafii pisał m.in. Dominik Gabriel Szybiński w „Sztuce Pisania w Trzech Rozdziałach” w 1781 r. Wg. autora kaligrafia była traktowana jako sztuka „malowania słów” i wyrażania myśli za pomocą precyzyjnych znaków na papierze: „pisanie to sztuka mówienia do oczu”^[1].

Od początku XX w. kaligrafii uczono w klasach początkowych na obowiązkowych zajęciach języka polskiego. Sztuka pisania traktowana była jako podstawa nauki zwykłego pisania^[2].

Przed wojną wydawano wiele podręczników do nauki kaligrafii, a nauczyciele posiłkowali się różnymi tytułami. Najbardziej znany i polecany przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego było dzieło Stefana Tatucha Nauka pisma ozdobnego i użytkowego: podręcznik dla nauczycieli i uczniów seminariów nauczycielskich. Inną popularną książką był Podręcznik do nauki kaligrafii dla użytku szkolnego i domowego Józefa Czerneckiego, Józefa Szablowskiego i Stefana Tatucha^[3]. Autorzy tej monografii przekonywali, że uczniowie, którzy znają zasady dobrego pisania, w późniejszym życiu wystrzegają się nie tylko plam w zeszycie czy książce, ale także wszystkiego, co mogłoby splamić życie. Zachęcali do ćwiczenia pięknego pisania na fragmentach Pisma Świętego czy sentencji i prawd życiowych.

Celem kaligrafii jest: 1. wyuczenie dzieci pisma pięknego t. j. wyraźnego i kształtnego, 2. wpojenie wczesne w uczących się zamiłowania porządku, czystości i piękna.^[4]

J. Czernecki, J. Szablowski, S. Tatuch

W podręczniku wymieniono następujące metody nauczania^[5]:

poglądowa – uczeń powinien nie tylko słuchać o pięknym pisaniu, ale również widzieć poprawnie zapisane znaki (na tablicy, w zeszycie, na wywieszonych planszach);
posiłkowa pisania w powietrzu – przed pisaniem w zeszycie – omawianie przy pomocy specjalistycznego słownictwa danego znaku i jednoczesne kreślenie go w powietrzu;
mechaniczna – ćwiczenie za pomocą kalki lub wzoru prawidłowo zapisanych liter;
linearna – wykorzystywanie linii pomocniczych do zachowania koniecznych równości pisma;
Carstairsa (amerykańska a raczej angielska) – ćwiczenia ramienia, ręki i palców potrzebne do odpowiedniego prowadzenia pióra;
pisania w takt – wykonywanie czynności związanych z pisaniem i samo kreślenie znaków na komendę nauczyciela (wszyscy uczniowie równocześnie, w jednym czasie);
genetyczna – rozkładanie znaków na części składowe w celu zrozumienia budowy pisma^[4].

W polskiej szkole przedwojennej pisania uczono w kilku etapach^[6]:

w klasie pierwszej uczono czytania i pisania: przepisywano litery z tablicy nie zwracając uwagi na estetykę pisma,
następnie nauczano budowy liter: ćwiczono zapisywanie wyrazów bez odrywania pióra (do tego celu wykorzystywano zeszyty z czterema liniami);
od klasy czwartej skupiano się na trudniejszych odmianach znaków: pisano w zeszytach z jedną linią lub na gładkich kartkach;
w klasach najstarszych zachęcano do używania ozdobnych zawijasów przy literach, aby wykształcić indywidualny charakter pisma^[7].

Pismo, którego uczono w przedwojennych polskich szkołach, przypominało krój copperplate (czyli kursywa angielska); było pochylone i składało się z linii o zróżnicowanej grubości^[6]^[5].

Materiały i narzędzia

Zasady estetyki

Kaligrafia w polskiej szkole przedwojennej

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on