Kościół św. Marcelego w Rzymie

Kościół św. Marcelego na Corso (wł. Chiesa di San Marcello al Corso) – rzymskokatolicki kościół tytularny w Rzymie.

Kościół św. Marcelego na Corso

Chiesa di San Marcello al Corso

Kościół tytularny
Państwo	Włochy
Miejscowość	Rzym Piazza San Marcello 5
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	santi XII Apostoli
Wezwanie	św. Marcelego
Wspomnienie liturgiczne	16 stycznia
Historia Data poświęcenia 1592(po odbudowie)
Położenie na mapie Rzymu Kościół św. Marcelego na Corso
Położenie na mapie Włoch Kościół św. Marcelego na Corso
Położenie na mapie Lacjum Kościół św. Marcelego na Corso
41°53′55,25″N 12°28′54,34″E
Strona internetowa

Świątynia ta jest kościołem rektoralnym parafii Santi XII Apostoli oraz kościołem tytularnym^[1]. Jest też kościołem stacyjnym ze szóstej środy Wielkiego Postu.

Lokalizacja

Kościół znajduje się w II Rione Rzymu – Trevi przy Piazza San Marcello 5^[1].

Patron

Patronem świątyni jest św. Marceli I – papież w latach 308–309.

Historia

W kościele tym w 418 roku został konsekrowany papież Bonifacy I, ten fakt jest pierwszym dowodem na istnienie tej świątyni^[2]. Następnie kościół został wymieniony w aktach synodu z 499 i 595 roku jako Titulus Marcelli^[a][2]. W VIII wieku kościół został odnowiony przez papieża Hadriana I, natomiast Grzegorz IV sprowadził do świątyni relikwie św. Marcelego z San Silvestro a Priscilla^[2].

Fragmenty paleochrześcijańskiej świątyni zostały odkryte podczas prac archeologicznych^[2]. Kościół miał wówczas trzy nawy z półokrągłą apsydą i był zbudowany w technice opus listatum, przy czym był ustawiony odwrotnie w stosunku do obecnie istniejącej budowli^[2].

W połowie XII wieku do nawy północnej (i być może również południowej) dodano niewielką apsydę, natomiast pod koniec XII wieku wyburzono wszystkie apsydy i wybudowano transept zakończony apsydami^[2]. W 1375 roku papież Grzegorz XI przekazał kościół serwitom^[2].

Kościół został zniszczony przez pożar w nocy 22 maja 1519 roku, ocalały tylko ściany zewnętrzne oraz drewniany krucyfiks z XV wieku, obecnie znajdujący się w kaplicy krzyża^[2]. Odbudowa została przeprowadzona według projektu Jacopo Sansovino, odwrócono wówczas usytuowanie prezbiterium i wejścia, zrezygnowano z naw bocznych i transeptu na korzyść ciągu kaplic bocznych^[2]. Wydarzenia związane z Sacco di Roma przerwały odbudowę, po jej wznowieniu wyznaczono Giovanni Mangone do zakończenia projektu^[2]. W 1569 roku wybudowano apsydę według projektu Annibale Lippi i ponownie przerwano prace^[2]. Kościół został uznany za ukończony i ponownie konsekrowany w 1592 roku^[2].

Fasada kościoła powstała w latach 1682–1686 według projektu Carlo Fontana^[2]. Figury w górnej części fasady zostały umieszczone w 1701 roku^[2].

W 1823 roku została zlikwidowana parafia św. Marcelego^[2].

W latach 1861–1867 pod kierunkiem Virginio Vespignani odrestaurowano wnętrze^[2].

Architektura i sztuka

Fasada kościoła jest dużo wyższa od nawy głównej^[2]. Fasada jest dwukondygnacyjna, została wykonana z trawertynu^[2]. Nad drzwiami znajduje się rzeźba autorstwa Antonio Raggi z 1686 roku przedstawiająca scenę odmowy przyjęcia papieskiej tiary przez św. Filipa Benicjusza^[2]. W bocznych częściach dolnej kondygnacji fasady znajdują się rzeźby przedstawiające św. Filipa Benicjusza i św. Marcelego dłuta Francesco Cavallini z 1686 roku^[2].

Św. Filip Benicjusz odmawia przyjęcia tiary papieskiej, Antonio Raggi 1686 r.

Kościół jest trójnawowy z dużą apsydą, przy czym nawy boczne są podzielone na kaplice, po pięć z każdej strony^[2].

Płaski, kasetonowy drewniany sufit został wykonany w latach 1592–1594, zawiera on symbole ilustrujące tytuły Matki Bożej z Litanii Loretańskiej, w centrum znajduje się rzeźbiona płaskorzeźba Niepokalanego Poczęcia^[2]. Autorem projektu był Carlo Francesco Lambardi^[2].

Wnętrze kościoła

Ołtarz główny z relikwiami Marcelego

Ambona została zaprojektowana przez Giovanniego Mattia de Rossiego i wykonana przez Carlo Torriani w 1673 roku^[2]. Anioła, który ją wspiera, wykonał z kolei Pietro Paolo Naldini^[2].

Ambona

Krucyfiks z XV w., który ocalał z pożaru w 1519 r.

Kardynałowie prezbiterzy

Kościół św. Marcelego w Rzymie jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus Sancti Marcelli)^[3].

• Stefan (udokumentowany w 499)
• Vibolus (udokumentowany 595–600)
• Jan (udokumentowany w 721)
• Benedykt (udokumentowany w 761)
• Anastazy (847–850)
• Joannes Tuidiscius (udokumentowany 1015–1026)
• Piotr (1120–1139)
• Juliusz (1144–1158)
• Konrad von Wittelsbach (1165–1166)
• Mathieu d’Anjou (1178–1182)
• Adelardo Cattaneo (1185–1188)
• Fidanzio (1193–1197)
• Gerard (1199)
• Pietro Capuano (1200–1214)
• Pierre de Bar (1244–1252)
  • István Báncsa, in commendam (1264–1270)
  • Bertrand de Saint-Martin, in commendam (1275–1278)
  • Giacomo Colonna, in commendam (1278–1294)
• Nicolas de Nonancourt (1294)
  • Luca Fieschi, in commendam (1300–1305)
• Arnaud Frangier de Chanteloup (1305–1313)
• Bertrand du Pouget (1316–1327), in commendam (1327–1352)
• Androin de la Roche (1361–1369)
• Jean Fabri (1371–1372)
• Bertrand de Cosnac CRSA (1372–1374)
• Jean de la Grange OSB (1375–1385), od 1378 obediencja awiniońska
• Bartolomeo Mezzavacca (1378–1385)
• Stefano Palosio (1385–1396)
• Antonio Cassino (1426–1439)
• Niccolò d’Acciapaccio (1439–1447)
• François de Meez^[b] OSB (1440–1444)
• Guillaume d'Estaing^[b] (1444–1449)
• Giovanni Michiel (1476–1491), in commendam (1491–1503)
• Pedro Luis de Borja (1503–1511)
• Francisco de Remolins (1511–1517)
• Guillén-Ramón de Vich y de Vallterra (1517–1525)
• Enrique Cardona y Enríquez (1527–1530)
• Egidio di Viterbo OESA (1530–1532)
• Marino Grimani (1532–1539)
• Dionisio Laurerio OSM (1540–1542)
• Marcello Crescenzi (1542–1552)
• Miguel da Silva (1552–1553)
• Girolamo Verallo (1553–1555)
• Girolamo Dandini (1555–1559)
• Giovanni Andrea Mercurio (1560–1561)
• Marco Antonio Amulio (1561–1572)
• Marcantonio Bobba (1572–1575)
• Giambattista Castagna (1584–1590)
• Benedetto Giustiniani (1591–1599)
• Paolo Emilio Zacchia (1599–1605)
• Innocenzo del Bufalo-Cancellieri (1605–1606)
• François d’Escoubleau de Sourdis (1606–1621)
• Francesco Cennini de’ Salamandri (1621–1641)
• Pierdonato Cesi (1642–1656)
• Camillo Melzi (1657–1659)
• Giovanni Battista Spada (1659–1673)
• Federico Baldeschi Colonna (1675–1685)
• Pier Matteo Petrucci (1687–1701)
• Giovanni Alberto Badoer (1706–1712)
• Luigi Priuli (1712–1714)
• Wolfgang Hannibal von Schrattenbach (1714–1738)
• Raffaele Cosimo De Girolami (1743–1748)
• Mario Millini (1748–1756)
• Antonio Maria Erba Odescalchi (1759–1762)
• Lodovico Merlini (1762)
• Giuseppe Simonetti (1766–1767)
• Carlo Francesco Maria Caselli OSM (1802–1828)
• Thomas Weld (1830–1837)
• Chiarissimo Falconieri Mellini (1838–1859)
• Mariano Falcinelli Antoniacci OSB (1874)
• Salvatore Nobili Vitelleschi (1875)
• Luigi di Canossa (1877–1900)
• Casimiro Gennari (1901–1914)
• Franziskus von Bettinger (1914–1917)
• Francesco Ragonesi (1921–1931)
• Maurilio Fossati OSSGCN (1933–1965)
• Carlo Grano (1967–1976)
• Dominic Ignatius Ekandem (1976–1995)
• Edouard Gagnon PSS (1996–2007)
• Agustín García-Gasco Vicente (2007–2011)
• Giuseppe Betori (2012 – nadal)

Uwagi

1. Nie ma pewności czy chodziło tutaj o papieża Marcelego czy donatora nieruchomości o tym samym imieniu
2. Mianowany przez antypapieża Feliksa V