Konkurencja (gospodarka)

Konkurencja (łac. concurrentia – współzawodnictwo) – mechanizm, za pomocą którego uczestnicy rynku dążą do realizacji swych interesów, poprzez przedstawianie ofert korzystniejszych od innych, np. ze względu na cenę, jakość, warunki dostawy i inne cechy wpływające na decyzję o dokonaniu transakcji^[1].

Produkty przedsiębiorstw konkurujących ze sobą na rynku napojów

Przykładowo producenci i sprzedawcy konkurują o kupujących, konsumenci konkurują o dobra, przedsiębiorcy o czynniki wytwórcze, pracownicy o miejsca pracy.

Funkcja regulacyjna

Konkurencja jest mechanizmem regulującym funkcjonowanie gospodarki kapitalistycznej na trzy sposoby:

• Po pierwsze konkurencja reguluje wymianę dóbr. Dostawcy i nabywcy na rynkach dóbr, konkurując między sobą, dochodzą do porozumienia co do wysokości cen i wielkości transakcji w procesie wymiany. Tym sposobem konkurencja prowadzi gospodarkę do osiągnięcia stanu równowagi, gdyż wielkość popytu równa się wielkości podaży na poszczególnych rynkach, czyli rynki zostają oczyszczone.

• Po drugie, konkurencja reguluje alokację czynników produkcyjnych. Dzięki niej dostawcy i nabywcy na wszystkich rynkach czynników wytwórczych, konkurując między sobą, określają, jakie czynniki i w jakich ilościach zostaną wykorzystane do produkcji poszczególnych dóbr. Tak więc w gospodarce następuje efektywne wykorzystanie wszystkich zasobów czynników wytwórczych.

• Po trzecie, konkurencja reguluje dystrybucję dochodów będących rezultatem funkcjonowania gospodarki. Dzięki procesowi wymiany dóbr i alokacji czynników zostają określone dochody jednostek uczestniczących w procesie gospodarowania odpowiednio do wartości wytworzonej przez nie dla społeczeństwa.

Cechy charakterystyczne

Zakres i siła, a więc skuteczność mechanizmu konkurencji zależy przede wszystkim od możliwości wejścia na rynek. Tę swobodę wejścia determinują bariery wejścia.

Ze względu na liczbę przedsiębiorstw na rynku, czyli ich siłę rynkową, wyróżnia się następujące rodzaje konkurencji: konkurencja doskonała, konkurencja niedoskonała, czyli monopolistyczna i oligopolistyczna, a także monopol. W tabeli przedstawiono te cztery rodzaje konkurencji ze względu na ich najważniejsze cechy.

Zestawienie cech charakterystycznych poszczególnych struktur rynkowych

Cecha charakterystyczna	Konkurencja doskonała	Konkurencja monopolistyczna	Oligopol	Monopol
Liczba przedsiębiorstw na rynku	Wiele	Dużo	Kilka	Jedno
Rodzaj produktu	Identyczny	Zróżnicowany	Identyczny lub zróżnicowany	Brak bliskich substytutów
Bariery wejścia	Żadne	Pewne	Poważne	Niemożność wejścia
Kontrola cen	Żadna	Pewna	Znaczna	Znaczna
Współczynnik koncentracji	0%	Niski	Wysoki	100%

Najczęściej spotykaną formą rynku jest konkurencja monopolistyczna^[2].