Konstanty Troczyński

Konstanty Troczyński (ur. 9 grudnia 1906 w Częstochowie, zginął 27 maja 1942 w KL Auschwitz) – polski teoretyk literatury, krytyk literacki i teatralny, prekursor strukturalizmu.

Konstanty Troczyński

Data i miejsce urodzenia	9 grudnia 1906 Częstochowa
Data i miejsce śmierci	27 maja 1942 KL Auschwitz
Narodowość	polska
Język	polski
Alma Mater	Uniwersytet Poznański
Dziedzina sztuki	publicystyka

Życiorys

Absolwent Państwowego Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Po maturze studiował na Uniwersytecie Poznańskim równocześnie polonistykę (seminarium prof. Tadeusza Grabowskiego) i socjologię (seminarium prof. Floriana Znanieckiego). Należał do koła poznańskiego Myśli Mocarstwowej, był redaktorem naczelnym wydawanego przez tę organizację miesięcznika „Myśl Mocarstwowa” (1927–28)^[1]. W 1929 ukończył studia i otrzymał stopień doktora filozofii na podstawie pracy Teoria poetyki. Szkic z zakresu metodologii nauki o literaturze. W latach 1929–1932 wyjeżdżał na stypendia do Paryża, Lipska i Berlina, prowadząc studia z estetyki i socjologii literatury, pracował również jako nauczyciel w szkołach średnich. W latach 1934–1937 kierownikiem literackim i referentem prasowym rozgłośni poznańskiej Polskiego Radia. W 1937 został docentem Uniwersytetu Poznańskiego, w 1939 otrzymał habilitację na podstawie Rozprawy o krytyce literackiej (1931) oraz książki Artysta i dzieło. Studium o „Próchnie” Wacława Berenta (1938).

Troczyński był aktywnym uczestnikiem poznańskiego życia kulturalnego. Współpracował z czasopismami: „Literatura i Sztuka” (1928), „Życie Literackie” (1928, 1934–1935), „Dziennik Poznański” (1929, 1930, 1932–1939), „Prom” (1932–1933), „Pion” (1933–1934), „Tęcza” (1933, 1937–1938), „Antena” (1935), „Bunt Młodych” (1936), „Kultura” (1936), „Teatr” (1937). W latach 1935–1939 systematycznie publikował recenzje teatralne „Nowym Kurierze”.

Po agresji Niemiec na Polskę został w grudniu 1939 wysiedlony z Poznania. Po krótkim pobycie w Sandomierskiem zamieszkał w Krakowie^[2]. Pracował w sklepie rybnym, po nawiązaniu kontaktów z ruchem oporu wykładał w tajnej podchorążówce. Został aresztowany 16 kwietnia 1942 roku w Kawiarni Plastyków przy ul. Łobzowskiej 3^[3]. Osadzony najpierw w więzieniu Montelupich, trafił 25 kwietnia 1942 do KL Auschwitz (numer więźniarski: 33185), gdzie 27 maja 1942 poniósł śmierć przez rozstrzelanie w masowej egzekucji pod Ścianą Straceń^[4].

Bibliografia

• Rozprawa o krytyce literackiej. Zarys teorii (1931)
• Zagadnienia dynamiki poezji (1934)
• Od formizmu do moralizmu (1935)^[5]
• Elementy form literackich (1936)^[6]
• Artysta i dzieło. Studium o „Próchnie” Wacława Berenta (1938)^[7]
• Pisma wybrane, t. 1-3, wybór i oprac. S. Dąbrowski (1998-2000)
• Cieniawa Stanisław, Sztuka i krytyka literacka. Studium poglądów estetycznych Konstantego Troczyńskiego, Rzeszów 1977;
• Dąbrowski Stanisław, Konstanty Troczyński – człowiek i doktryna. Zbiór rozpraw, Wrocław 1988;
• Krasuski Krzysztof, Normy i formy. Konstanty Troczyński teoretyk i krytyk literatury, Wrocław 1982;
• Ratajczak Dobrochna, Recenzent teatralny w latach kryzysu, „Pamiętnik Teatralny” 1979 z. 3–4 oraz w: Fotel recenzenta. Witold Noskowski, Jerzy Koller, Konstanty Troczyński, Poznań 1981^[8];
• Ratajczakowa Dobrochna, Konstanty Troczyński, w: Słownik polskich krytyków teatralnych pod red. E. Udalskiej, Warszawa 1994, t. 1;
• Ratajczakowa Dobrochna, Recenzent teatralny w poszukiwaniu formy, w: Konstanty Troczyński Pisma wybrane t. 3, Pisma teatralne, Kraków 2000;
• Wysłouch Seweryna, Konstanty Troczyński – nonkonformista i nowator, w: Konstanty Troczyński, Teoria poetyki i inne prace, Poznań 2011.
• Kobelska Adela, Troczyński Konstanty (1906-1942), w: Polski Słownik Biograficzny, t. LV, Warszawa-Kraków 2023-2024, s. 156-159.