Kryzys gospodarczy w Rosji (od 2022)

Kryzys finansowy w Rosji (od 2022) – trwający od 2022 kryzys finansowy spowodowany sankcjami nałożonymi na Federację Rosyjską po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku.

Od 2014 Federacja Rosyjska obejmowana była kolejnymi pakietami sankcji wprowadzonymi przez Stany Zjednoczone^[1] i Unię Europejską^[2]. W marcu 2022 wśród państw, które objęły Rosję sankcjami, znalazły się także m.in. Australia, Nowa Zelandia, Republika Chińska, Kanada, Japonia i Szwajcaria^[3]. Dodatkowo liczne zachodnie przedsiębiorstwa zapowiedziały zawieszenie, ograniczenie lub wycofanie swojej działalności prowadzonej w Rosji.

Wśród konsekwencji konfliktu zbrojnego i nałożonych na rosyjską gospodarkę sankcji wymienia się m.in.^[4][5][6]:

• rosnące koszty gospodarki wojennej (w latach 2021-2024 nominalne wydatki na obronność wzrosły trzykrotnie do poziomu 6% PKB 33% ogółu wydatków budżetowych)
• rozwój sektora przemysłu obronnego kosztem sektorów cywilnych
• spadek produkcji i eksportu surowców energetycznych
• deficyt siły roboczej
• wzrost zależności gospodarczej od Chin
• inflacja
• pogłębiające się zapóźnienia technologiczne
• zmniejszenie wydatków gospodarstw domowych
• opóźnienia realizacji inwestycji państwowych

Jednym z ekonomicznych skutków wojny jest także pogorszenie sytuacji finansowej Gazpromu^[7].

Wkrótce po inwazji nastąpiło kilkutygodniowe zawieszenie notowań na giełdzie moskiewskiej^[8]. Negatywne skutki działań wojennych i sankcji odczuły także poszczególne branże, w tym stali i żelaza^[9], lotnictwa (co było związane z brakiem dostępu do części zamiennych)^[10] oraz górnictwa węgla kamiennego^[11].

Pomimo skali sankcji i kosztów prowadzenia działań wojennych, gospodarka Rosji w 2022 i 2023 roku osiągnęła wyniki lepsze od prognozowanych. W 2022 roku odnotowano spadek PKB (1,2%), ale następny rok przyniósł dodatnią dynamikę PKB (3,6%). Jednocześnie utrzymywał się wzrost produkcji przemysłowej^[4]. Wśród przyczyn odporności gospodarczej Rosji wymienia się^[4]:

• rezerwy finansowe związane z wysokim przychodami z eksportu surowców energetycznych
• wolne tempo wprowadzenia sankcji międzynarodowych
• dostosowanie się do systemu sankcyjne m.in. poprzez stosowanie importu równoległego
• intensyfikacja kontaktów handlowych z Chinami, Indiami i Turcją

Istotny wpływ na sytuację gospodarczą miała militaryzacja gospodarki i wzrost produkcji zbrojeniowej^[12]. Państwowe wsparcie gospodarki były skierowane przede wszystkim do sektora obronnego^[5].

W pierwszym kwartale 2023 zaobserwowano wyraźny wzrost deficytu budżetowego, co związane było ze zwiększeniem wydatków wojskowych przy jednoczesnym znacznym spadku wpływów ze sprzedaży surowców^[13]. Według rosyjskiego ministerstwa finansów deficyt za pierwsze trzy miesiące 2023 wyniósł 2,4 bln rubli (1,5% PKB), co odpowiadało kwocie deficytu planowanej na cały rok^[14].

W pierwszej połowie 2023 w publikacjach dotyczących rosyjskiej gospodarki wskazywano m.in. na rekordowo niski kurs rubla w stosunku do dolara^[15], odpływ zagranicznego kapitału^[16], a także największe od 2013 roku braki kadrowe na rynku pracy^[17]. Odpowiedzią na coraz słabszy kurs rubla była m.in. decyzja o podniesieniu stóp procentowych na zwołanym w nadzwyczajnym trybie posiedzeniu rosyjskiego banku centralnego^[18][19].

W 2024 roku odnotowano wzrost PKB (4,1%), przy czym od drugiej połowy 2024 roku obserwuje się pogorszenie sytuacji gospodarczej kraju, w szczególności wzrost inflacji (jako wynik zwiększonej konsumpcji przy braku równoważnego wzrostu podaży) napędzany przez presję płacową. W celu zahamowania inflacji, w październiku 2024 roku rosyjski bank centralny podwyższył nominalną stopę procentową do poziomu 21%. Skutkowało to jednak problemami po przedsiębiorstw, które zaczęły mieć problem z płynnością finansową. Kolejnych negatywnym czynnikiem dla gospodarki rosyjskiej okazał się spadek ceny ropy naftowej na początku 2025 roku^[20]. Oficjalne dane rosyjskie z pierwszego kwartału 2025 ukazują spowolnienie gospodarki. PKB Rosji w pierwszym kwartale oficjalnie wzrósł w ujęciu rok do roku o 1,4%, a więc trzykrotnie mniej niż w kwartale poprzednim (4,5 proc.) i prawie czterokrotnie mniej niż w pierwszym kwartale 2024 roku (5,4 proc.). Wśród przyczyn spowolnienia wymienia się wpływ sankcji, niższych cen ropy naftowej i trudności z dostawami^[21].

Latem 2025 wskutek wzmożonych ataków ukraińskich dronów na rosyjskie rafinerie spowodowały wzrost cen benzyny i trudności z jej dostępem. Według szacunków agencji Reuters cena benzyny bezołowiowej 95 wzrosła w ciągu roku o 49%^[22].

Jednym z głównych wyzwań dla rosyjskiej gospodarki pozostaje drastyczny spadek wartości eksportu surowców energetycznych - gazu ziemnego^[23], ropy naftowej^[24] oraz węgla kamiennego^[25].

W publicystyce coraz częściej wskazuje się, że pogarszająca się sytuacja budżetowa w połączeniu z zachodnimi sankcjami i brakiem po stronie rosyjskiej długoterminowej strategii wyjścia z kryzysu skutkować będzie coraz silniejszym uzależnieniem Federacji Rosyjskiej od Chińskiej Republiki Ludowej^[26][27].

Zobacz też

• Gospodarka Rosji
• kryzys finansowy w Rosji (1998)