Krzemienica (powiat łańcucki)

Krzemienica – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie łańcuckim, w gminie Czarna^[5][3].

Zobacz też: Krzemienica w innych znaczeniach tej nazwy.

Krzemienica

wieś
Nowy kościół
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	łańcucki
Gmina	Czarna
Wysokość	190 - 270 m n.p.m.
Liczba ludności (31-12-2021)	3033[1]
Strefa numeracyjna	17
Kod pocztowy	37-127[2]
Tablice rejestracyjne	RLA
SIMC	0647279[3]
Położenie na mapie gminy Czarna Krzemienica
Położenie na mapie Polski Krzemienica
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Krzemienica
Położenie na mapie powiatu łańcuckiego Krzemienica
50°03′55″N 22°10′52″E[4]
Strona internetowa

W latach 1954–1972 wieś należała do i była siedzibą władz gromady Krzemienica. Od 1 stycznia 1973 do 1 lipca 1976 w gminie Łańcut^[6][7]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa rzeszowskiego.

Krzemienica jest bardzo dużą wsią, liczącą około 3 tys. mieszkańców. Miejscowość położona jest około 3 km na zachód od Łańcuta, przy drodze wojewódzkiej nr 881. Jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Matki Bożej Pocieszenia.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Krzemienica^[5][3]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0647285	Chodakówka	część wsi
0647291	Gajówka	część wsi
0647300	Jawornik	część wsi
0647339	Kolonia	przysiółek
0647316	Nizioły	część wsi
0647322	Zegartówki	część wsi

Historia Krzemienicy

Krzemienia leżała na prastarym szlaku z Rusi Czerwonej przez Sandomierz do Krakowa. O Krzemienicę, według legendy, w pradawnych czasach, zahaczali kupcy, aby tu zdobyć krzemień potrzebny do zapalania ognia. Według tradycji Krzemienica istniała w roku 1341 r., choć inni wymieniają daty z końca połowy XIV w. Wówczas Kazimierz Wielki przyłączył do Korony tę cześć Rusi Czerwonej (Sanok i okolice Rzeszowa).

Wieś powstała prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV, dokumenty podają, iż parafia w Krzemienicy została erygowana w 1349 roku^[8]. Krzemienicę wymieniono również 23 listopada 1381 r. w dokumencie lokacyjnym nieistniejącej dziś wsi Longynaw, w którym występuje sołtys Krzemienicy Hanus Stachar. W 1450 roku właścicielem był Jan z Pilczy syn Elżbiety Granowskiej trzeciej żony Władysława Jagiełły właściciel pobliskiego Łańcuta^[9].

W 1492 r. wzniesiono tu świątynię, chociaż są też i wcześniejsze ślady jej istnienia, i być może pierwotna budowla została zniszczona w czasie najazdów tatarskich.

Krzemienica od początku, była związana z rodem Pileckich. W wieku XVI rodzina Pileckich przyjęła kalwinizm i dobra kościelne, kościoły i kaplice, przeszły na własność protestantów. Po 1570 r. przywrócił katolicyzmowi okręg łańcucki Marcin Stadnicki, z Nowego Żmigrodu – bratanek „Diabła” Stadnickiego, kasztelan sanocki- dziedzic Krzemienicy. Osadnicy napływali do ziemi łańcuckiej ze Śląska, ponieważ Władysław Opolczyk spokrewniony z książętami śląskimi, sprawował z ramienia Króla Polski władzę na pograniczu Rusi Czerwonej i przydzielił ziemie dla dwunastu rodzin śląskich i w dokumentach to poświadczał. W 1586 roku; dobra łańcuckie wraz z Krzemienicą stały się własnością Stadnickich. Burzliwe losy Stanisława Stadnickiego opisuje W. Łoziński w „Prawem i Lewem,” gdzie na kilku stronach czytamy o potyczkach i bitwach „Diabła łańcuckiego” ze swoim sąsiadem Łukaszem Opalińskim na terenie Krzemienicy.

W 1610 r., kiedy to został w tej miejscowości zabity Władysław Stadnicki, syn Stanisława („Diabła”) Stadniccy utracili Krzemienicę na rzecz Lubomirskich. Donacja Stanisława Lubomirskiego z 6 maja 1633 r. przekazała konwentowi o.o. Dominikanów folwark na terenie Woli Krzemienickiej o obszarze 104 ha. W latach potopu Krzemienica została zniszczona tak jak i Leżajsk przez Szwedów i przez Siedmiogrodzian Rakoczego w 1657 r. Teodor Lubomirski w 1723 lub 1727 założył we wsi szpital dla ubogich.Świadczą o tym akta tego szpitala, z 1827 roku. Jego pensjonariusze m.in. mieli obowiązek modlitwy za zmarłych i opiekę nad kościołem. Szpital przetrwał do początku lat 40. XX w. Ostatnimi właścicielami Krzemienicy od 1816 do 1939 roku byli Potoccy. W połowie września 1939 r. wkroczyli tu Niemcy i rozpoczęła się okupacja. W pobliżu znajdowała się wtedy granica niemiecko-sowiecka, aż do napaści hitlerowców na ZSRR. 22 lipca 1944 r. wkroczyli tu sowieci.

Kościół w Krzemienicy

Kościół pw. św. Jakuba Starszego

W Krzemienicy znajduje się zabytkowy kościół parafialny pw. św. Jakuba Starszego

W dotychczasowej literaturze przyjmuje się, że świątynia ta zbudowana została w latach 1750-1754, po pożarze wcześniejszego kościoła, wzniesionego w 1492 r. Prawdopodobnie jednak była to jedynie przebudowa i rozbudowa gotyckiego obiektu wymuszona przez pożar, polegająca na wymianie spalonych belek, przekształceniu wnętrza (wydzieleniu trzech naw w korpusie), poszerzeniu zakrystii, dodaniu kruchty północnej i przedsionka zachodniego. Obok kościoła ok. 1750 r. wzniesiono dzwonnicę. Zespół remontowano w 1827 r. (m.in. wykonano obecne ogrodzenie i zbudowano kostnicę). W latach 90. XX w. przeprowadzono prace zabezpieczające.

Ludzie związani z Krzemienicą

• Franciszek Frączek (1908–2006) – malarz i grafik
• Helena Gwizdak (1925-2009) – malarka ludowa.
• Józef Nizioł (1938–2021) – matematyk i mechanik, profesor Politechniki Krakowskiej
• Sylwia Pelc (ur. 1990) – urodzona w Krzemienicy polska siatkarka
• Roman Peszko (1893–1940) – kapitan administracji (piechoty) Wojska Polskiego, kawaler Krzyża Walecznych, ofiara zbrodni katyńskiej^[10].
• Antoni Tyczyński (1856–1925) – ksiądz katolicki, organizator spółdzielczości wiejskiej, działacz społeczny