Kurzawka drobna

Kurzawka drobna (Bovista pusilla (Batsch) Pers.) – gatunek grzybów z rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)^[1]. Przez laików często błędnie uważany za purchawki. Różni się od nich brakiem płonnej części (trzonu pod owocnikiem)^[2].

Kurzawka drobna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	purchawkowate
Rodzaj	kurzawka
Gatunek	kurzawka drobna
Nazwa systematyczna
Bovista pusilla (Batsch) Pers. Syn. met. fung. (Göttingen) 1: 138 (1801)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Bovista, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1789 r. August Johann Georg Karl Batsch, nadając mu nazwę Lycoperdon pusillum.W 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon przeniósł go do rodzaju Bovista^[1]. Pozostałe synonimy^[3]:

• Bovistaria pusilla (Batsch) P. Karst.1889
• Globaria pusilla (Batsch) Quél.1873
• Lycoperdon ericetorum var. pusillum (Batsch) F. Šmarda1958
• Lycoperdon polymorphum var. pusillum (Batsch) F. Šmarda1958
• Pseudolycoperdon pusillum (Batsch) Velen.1947

W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy kurzawka drobna^[4]. Wcześniej gatunek ten był uznany za synonim Bovista dermoxantha (Vittad.) Toni i pod taką nazwą opisywany jako kurzawka drobniutka^[5]. Według Index Fungorum są to jednak odrębne gatunki.

Morfologia

Owocnik

Kulisty lub półkulisty o średnicy 0,5–3 cm, o podstawie czasami pofałdowanej, z podłożem luźno związany sznurami grzybniowymi. Powierzchnia szarobrązowa, egzoperydium początkowo prawie gładkie, potem chropowate, ziarniste, pod lupą z kępkami niskich i tworzących wyraźne skupiska dość trwałych, kolców, u młodych okazów białych, u starszych brązowych. Endoperydium papierowato-jedwabiste, matowe lub nieco błyszczące, szarobrązowe, rzadziej żółtobrązowe lub czerwonobrązowe, u podstawy czasem czarniawe. Po dojrzeniu pęka na szczycie okrągłym otworem o średnicy 0,2–1 mm, z czasem otwór nieregularnie rozszerza się. Gleba początkowo jasna, potem ciemniejąca, beżowobrązowa do oliwkowobrązowej. Podglebia brak, lub słabo wykształcone^[6].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników beżowobrązowy. Bazydiospory 3,3–5,5 μm, kuliste lub owalne, gładkie lub z drobnymi brodawkami o wysokości do 0,3 μm, bez sterygm. Włośnia silna, dichotonomicznie rozgałęziona, dość cienkościenna, krucha, o barwie od żółtobrązowej do brązowej, z przegrodami oraz rzekomymi przegrodami i licznymi, bardzo drobnymi jamkami, bez zgrubień. Nibywłośnia słabo rozwinięta^[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje na niektórych wyspach i na wszystkich kontynentach poza Antarktydą^[7]. W Polsce w 2003 r. Władysław Wojewoda przytoczył wiele stanowisk^[5], w późniejszych latach podano następne, a bardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów^[8].

Naziemny grzyb saprotroficzny. Występuje na suchych, piaszczystych miejscach, wydmach, skałach, pastwiskach poboczach dróg, przeważnie poza lasem^[8].

Młode owocniki są jadalne^[5].