Latarnik (nowela)

Latarnik – nowela Henryka Sienkiewicza opublikowana w 1881 w dwutygodniku „Niwa”, wydana w 1882 w Warszawie przez wydawnictwo „Gebethner i Wolff” w 5. tomie Pism Henryka Sienkiewicza^[1]; przedstawia historię Skawińskiego, polskiego emigranta politycznego, który obsługiwał latarnię morską położoną na wyspie Aspinwall. Latarnik uchodzi za jedną z najlepszych polskich nowel^[2]; rękopis noweli przechowuje Zakład Narodowy im. Ossolińskich (sygn. 12442/II)^[1].

Latarnik

Autor	Henryk Sienkiewicz
Typ utworu	nowela
Data powstania	1880–1881[1]
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Warszawa
Język	polski
Data wydania	1882[1]
Wydawca	Gebethner i Wolff

1. Latarnik

czyta Jakub Wieczorek

Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Okoliczności powstania

Utwór powstał w Stanach Zjednoczonych podczas podróży Sienkiewicza po tym kraju. Pisarz wyjechał tam w 1876. Wysyłał do Polski, będącej wtedy pod zaborami, korespondencje drukowane w „Gazecie Polskiej”. O powstaniu noweli Sienkiewicz poinformował w przypisach: Opowiadanie to osnute jest na wypadku rzeczywistym, o którym pisał w swoim czasie Julian Horain w jednej ze swoich korespondencji z Ameryki. Pierwowzorem postaci latarnika Skawińskiego był Polak o nazwisku Siellawa. Powodem zwolnienia go z posady latarnika było zaniedbanie obowiązków na skutek lektury Murdelio Zygmunta Kaczkowskiego.

Czas i miejsce akcji

Akcja utworu toczy się w latach 70. XIX wieku w Aspinwall i na samotnej wysepce leżącej niedaleko Panamy. We fragmentach, w których pisarz zastosował retrospekcję, opowiedziano wydarzenia rozgrywające się od 1830, czyli od powstania listopadowego, w którym Skawiński brał udział.

Bohaterowie

Skawiński

Główny bohater to stary Polak, tułacz poszukujący spokojnej posady w miejscu, gdzie mógłby zamieszkać na stałe. Urodził się w Polsce. Wiódł burzliwe życie, walczył w wielu wojnach oraz powstaniach (powstanie listopadowe, wojna secesyjna itd). Następnym etapem jego życia było „szukanie swego miejsca” – podejmował się wówczas wielu zawodów – był m.in. harpunnikiem, poszukiwaczem diamentów i właścicielem fabryki cygar. Wszystkie te stanowiska tracił w tajemniczych okolicznościach, sam sobie tłumaczył to prześladującym go pechem. Przełomowym momentem w jego życiu było objęcie pracy latarnika w Aspinwall. Tam odnalazł swój upragniony spokój i wiódł ascetyczne życie, praktycznie nie wychodząc z latarni. W lekturze nie ma informacji o jego imieniu.

Inni bohaterowie

• Izaak Falconbridge – konsul Stanów Zjednoczonych w Panamie.
• Johns – strażnik portowy, który codziennie przypływał łodzią, aby przywieźć żywność dla latarnika.

Streszczenie

Bohaterem noweli jest Polak Skawiński, który przybywa do Aspinwall, aby tu objąć posadę latarnika. Jest zmęczony życiem, które obfitowało w przygody, zwykle kończące się dla Skawińskiego katastrofą. Wziąwszy udział w powstaniu, musiał opuścić kraj, tułał się po całym świecie, wiele razy ryzykując życie. W końcu zaczął szukać miejsca, w którym na dobre mógłby się osiedlić. Wybrał Aspinwall i latarnię morską, gdzie rozpoczął ciche, spokojne życie. Wiele rozmyślał i wspominał, nie zaniedbując nigdy swoich obowiązków. Podziwiał tropikalną przyrodę, zaprzyjaźnił się z odwiedzającymi jego latarnię mewami.

Pewnego dnia oprócz zapasów żywności Skawiński otrzymał paczkę z książkami od Towarzystwa polskiego zawiązanego w Nowym Jorku, instytucji, której wcześniej latarnik wysłał połowę swojej miesięcznej pensji, ponieważ była ona mężczyźnie i tak zbędna. W przesyłce znajdował się egzemplarz Pana Tadeusza Mickiewicza. Podczas lektury zapomniał o tym, gdzie jest. Poczuł się znowu jak w swojej ojczyźnie, za którą bardzo tęsknił. W końcu zapadł w mocny sen o Polsce. Następnego ranka otrzymał wiadomość, że przez jego zaniedbanie rozbiła się łódź. Dopiero wtedy uświadomił sobie, że nie zapalił latarni. Został zwolniony z posady i musiał wyruszyć na nowe tułacze szlaki. Tym razem miał jednak przy sobie cząstkę swojej ojczyzny – Pana Tadeusza.

Ekranizacja

• Latarnik – film z 1976 roku.