Lejkowiec dęty

Lejkowiec dęty (Craterellus cornucopioides (L.) Pers.) – gatunek grzybów z rodziny kolczakowatych (Hydnaceae)^[1].

Lejkowiec dęty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieprznikowce
Rodzina	kolczakowate
Rodzaj	lejkowiec
Gatunek	lejkowiec dęty
Nazwa systematyczna
Craterellus cornucopioides (L.) Pers. Mycol. eur. 2: 5 (Erlanga, 1825)

Dojrzałe owocniki lejkowca dętego

Lejkowiec dęty

Stare owocniki stają się całkiem czarne

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Craterellus, Hydnaceae, Cantharellales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Peziza cornucopioides. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1825 r. Christiaan Hendrik Persoon przenosząc go do rodzaju Craterellus^[1].

Synonimy naukowe:

• Cantharellus cornucopioides (L.) Fr. 1821
• Craterella cornucopioides (L.) Pers. 1797
• Craterellus ochrosporus Burt 1914
• Dendrosarcus cornucopioides (L.) Kuntze 1898
• Helvella cornucopioides (L.) Bull. 1791
• Helvella cornucopioides (L.) Scop. 1772
• Merulius cornucopioides (L.) With. 1792
• Merulius cornucopioides (L.) Pers. 1801
• Merulius purpureus With. 1792
• Octospora cornucopioides (L.) Timm 1788
• Pezicula cornucopioides (L.) Paulet 1791
• Peziza cornucopioides L. 1753
• Pleurotus cornucopioides (L.) Gillet 1871
• Pocillaria cornucopioides (Pers.) Kuntze 1891
• Sterbeeckia cornucopioides (L.) Dumort. 1822^[2].

Nazwę polską podał Stanisław Chełchowski w 1898 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako stroczek ciemnobrunatny i lejkowiec gładki^[3]. Nazwy regionalne: skórzak, cholewka, wronie uszy, wroniaki, kominki^[4].

Morfologia

Owocnik

Średnica 3–8 cm, kształt trąbkowato-lejkowaty z podwiniętym brzegiem, pofałdowanym w dojrzałych okazach. Część wewnętrzna początkowo brązowoczarna, później czarnosiwa, w końcu czarna, z nieregularnymi rzadkimi łuskami. Zewnętrzna szarobrązowa, najpierw gładka, potem pomarszczona. Zewnętrzną stronę całego owocnika pokrywa hymenium, dlatego w dojrzałych okazach białe zarodniki zabarwiają ją na biało. Jest higrofaniczny^[5].

Trzon

Wysokość 5–12 cm. Jest wewnątrz pusty, od dołu ku górze lejkowato rozszerza się, płynnie przechodząc w kapelusz. W górnej części jest często rozdarty. Powierzchnia gładka lub pomarszczona, o barwie siwobrązowej lub siwoczarnej. Starsze trzony, podobnie jak kapelusz są biało oprószone od zarodników^[5].

Miąższ

Cienki, z początku szaroczarny, potem całkiem czarny. Jest dość elastyczny i sprężysty. Po ususzeniu staje się łamliwy, ale po namoczeniu znów odzyskuje elastyczność. Smak nieznaczny, zapach przyjemny^[5].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki o średnicy 12–15 × 7–8,5 µm, gładkie, bezbarwne^[6].

Gatunki podobne

Trudno go pomylić z innym grzybem ze względu na charakterystyczny wygląd i brak podobnych jemu gatunków. Najbardziej podobny jest lejkowiec pełnotrzonowy (Craterellus undulatus)^[7].

Występowanie i siedlisko

Występuje niemal wyłącznie na półkuli północnej: w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie i Azji. Jego północny zasięg sięga po środkową część Półwyspu Skandynawskiego i Zatokę Hudsona w Kanadzie. Na półkuli południowej występuje tylko na wyspie Nowa Gwinea^[8].

Grzyb mykoryzowy^[3]. W Polsce wytwarza owocniki od sierpnia do listopada w lasach liściastych i mieszanych, zwykle kępami, najczęściej na obszarach podgórskich. Zazwyczaj rośnie pod bukami i dębami^[5].

Znaczenie

Grzyb jadalny, jednak ze względu na mało apetyczny wygląd oraz czernienie podczas gotowania najczęściej bywa suszony, mielony na proszek i używany jako przyprawa do zup i sosów. Ma jednak mierne własności smakowe i ze względu na coraz rzadsze występowanie nie powinien być zbierany^[7].

Ma własności lecznicze; wykazuje działanie przeciwhiperglikemiczne, antyoksydacyjne i przeciwnowotworowe^[9].