Lipa (powiat przemyski)

Lipa – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Bircza^[4][6]. Leży na Pogórzu Przemyskim, nad potokiem Lipka dopływem Stupnicy.

Ten artykuł dotyczy wsi w powiecie przemyskim. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Lipa

wieś
Zabytkowa cerkiew z dzwonnicą i kaplicą
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	przemyski
Gmina	Bircza
Liczba ludności (2011)	307[1][2]
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-751[3]
Tablice rejestracyjne	RPR
SIMC	0599451[4]
Położenie na mapie gminy Bircza Lipa
Położenie na mapie Polski Lipa
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Lipa
Położenie na mapie powiatu przemyskiego Lipa
49°41′45″N 22°22′59″E[5]

We wsi znajduje się drewniana cerkiew pod wezwaniem Św. Paraskewii, zbudowana w latach 1830–1843, odnowiona w 1919. Po wojnie użytkowana była przez rzymskich katolików, do czasu zbudowania nowego kościoła, którego budowę rozpoczęto w roku 1999^[7]. Samodzielna parafia pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Lipie została erygowana w roku 1970 i należy do dekanatu Bircza. Posiada kościoły filialne w Malawie i Brzeżawie^[8].

Osobny artykuł: Cerkiew św. Paraskewy w Lipie.

Historia

Wieś powstała na początku XV wieku, założona na prawie wołoskim. Pierwsza wzmianka o Lipie - własności Kmitów, pochodzi z 1436. W 1437 kupili ją Łukasz i Iwanko bracia z Birczy. W 1447 r., Lipę kupił Jerzy Matiaszowicz Gozdawita, pan na Humniskach, Birczy i Zboiskach, protoplasta rodu Humnickich i Bireckich. Od tego czasu, wieś należała do klucza bireckiego. W XIX wieku dziedzicem Lipy został Franciszek Zaręba.

Kościół parafialny

W roku 1443 wzmiankowany jest Sirodor knyasz de Lippa.

W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Lipie Dolnej i Górnej byli Franciszek Kozłowski i Franciszek Zaremba^[9].

Pod koniec XIX poszczególne domy nosiły nazwę Kopanie^[10].

Przed II wojną światową Lipa składała się z wielu przysiółków: Lipa Dolna, Lipa Górna, Morochów, Kuzie, Kopań (Kopania), Podwoludzka, Capura (Capora), Leców, Przesada (Przysada), Grabowiec, Mazury, Kiczary, Lackie.

Do istniejącej tu przed II wojną światową parafii greckokatolickiej należały również miejscowości : Brzeżawa (do 1930), Jawornik Ruski (do 1843), Malawa, Dobrzanka.

W II Rzeczypospolitej wieś położona powiecie dobromilskim województwa lwowskiego. W 1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tu 10 Polaków i 1 Ukrainkę^[11].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa przemyskiego.

Lipa w roku 1929

• Właściciele ziemscy: Kozłowski Flor. i Aleks. (383 ha)
• Kowal: Chamulak S.
• Młyn wodny: Pielech J.
• Szewc: Charog Ch.
• Tartak wodny: Pielech J.
• Tytoniowe wyroby: Fleischer E., Schiff, Szacki W.
• Wyszynk trunków: Steppel B.

Demografia^[12]

• 1785 - 404 grekokatolików, 95 rzymskich katolików, 16 żydów
• 1840 - 809 grekokatolików
• 1859 - 785 grekokatolików
• 1879 - 986 grekokatolików
• 1899 - 1271 grekokatolików
• 1926 - 1340 grekokatolików
• 1929 - 1647 mieszkańców
• 1938 - 1417 grekokatolików, 236 rzymskich katolików, 29 żydów i 12 zielonoświątkowców
• 1997 - 312 osób
• 2006 - 321 osób