Mącznik próchniarek

Mącznik próchniarek^[1] (Tenebrio opacus) – gatunek chrząszcza z rodziny czarnuchowatych i podrodziny Tenebrioninae(inne języki). Zamieszkuje Europę i Zakaukazie.

Mącznik próchniarek

Tenebrio opacus
Duftschmid, 1812
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Nadrodzina	czarnuchy
Rodzina	czarnuchowate
Podrodzina	Tenebrioninae(inne języki)
Plemię	Tenebrionini(inne języki)
Rodzaj	mącznik
Gatunek	mącznik próchniarek

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1812 roku przez Caspara Erasmusa Duftschmida^[2][3].

Morfologia

Chrząszcz o wydłużonym ciele o równoległych w zarysie bokach, osiągającym od 15 do 18 mm długości^[4][5]. Ubarwienie ma matowo czarne, rzadko ciemnobrązowe^[5]. Punktowanie całego wierzchu ciała jest mniejsze i rzadsze niż u mącznika ciemnego; odległości między punktami są większe niż ich średnice^[4].

Głowa jest szersza niż dłuższa, zaokrąglona, o wyraźnie z przodu wykrojonych występami zaokrąglonych policzków, płaskich, poprzecznych oczach oraz krótkich, nieosiągających tylnego brzegu przedplecza czułkach z wyraźnie rozszerzonymi członami od ósmego do dziesiątego oraz z zaokrąglonym i tak długim jak człon przedostatni członem ostatnim^[4]; pięć ostatnich członów jest nieco spłaszczonych^[5]. Na spodzie głowy po bokach wargi dolnej obecna jest para wysuniętych ku przodowi, ostrych zębów^[4][5].

Przedplecze jest słabo wypukłe^[5], najszersze pośrodku, węższe niż u mącznika młynarka^[4], o szeroko rozpłaszczonych i łukowatych brzegach bocznych, ostrych i wystających kątach tylnych^[4][5], a krawędzi tylnej na środkowym odcinku obrzeżonej podwójną listewką. Tarczka jest szersza niż dłuższa, pięciokątna, gęsto i silnie punktowana^[5]. Pokrywy są wydłużone i w tyle zaokrąglone^[4]. W rzędach leżą głębokie, miejscami zlewające się punkty^[5]. Międzyrzędy oprócz punktowania mają mikrorzeźbę w postaci drobnych, ale wyraźnych ziarenek^[4][5]. Skrzydła tylnej pary są zwyczajnie wykształcone^[5]. Odnóża przedniej pary mają u samców golenie trochę dłuższe i bardziej dowewnętrznie wykrzywione niż u samic^[5][4]. Odnóża tylne mają stopy o członie pierwszym tak długim jak dwa następne razem wzięte^[5].

Ekologia i występowanie

Owad saproksyliczny, głównie saproksylofagiczny^[6], zaliczany do reliktów lasów pierwotnych^[5]. Zasiedla naturalne lasy, stare parki, zaniedbane ogrody i wolno stojące stare drzewa. Związany jest z drzewami liściastymi, zwłaszcza z dębami, bukami i kasztanowcami. Larwy, jak i postacie dorosłe bytują pod murszejącą korą, w próchnowiskach, zagrzybionych dziuplach oraz korytarzach chrząszczy ksylofagicznych i kariofagicznych. Żerują na produkowanych przez owady odchodach i mączce drzewnej oraz na ich martwych ciałach^[5][7]. Osobniki dorosłe aktywne są wieczorami i bywa, że przylatują do sztucznych źródeł światła^[4].

Gatunek palearktyczny o eurokaukaskim typie rozsiedlenia^[5]. W Europie znany jest z Francji, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Macedonii Północnej i Grecji, a w Azji z Gruzji^[3][4].

W Polsce jest owadem bardzo rzadkim, znanym z nielicznych stanowisk, z których wiele jest już historycznych^[7][6]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek zagrożony o niedostatecznie rozpoznanym statusie (DD)^[8]. W Czechach również jest rzadki i podawany z nielicznych stanowisk^[4]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” znalazł się jako gatunek zagrożony wymarciem (EN)^[9].