Marek Alten

Marek Józef Alten (ur. 21 lub 22 grudnia 1883 w Złoczowie, zm. 9 grudnia 1942 w Lublinie) – polski i żydowski prawnik, działacz społeczny i dziennikarz, prezes Judenratu w getcie lubelskim od marca 1942 roku do śmierci.

Marek Alten

Data i miejsce urodzenia	21 lub 22 grudnia 1883 Złoczów
Data i miejsce śmierci	9 grudnia 1942 Lublin
Prezes Judenratu w getcie lubelskim
Okres	od 31 marca 1942 do 9 listopada 1942
Poprzednik	Henryk Bekker
Odznaczenia

Życiorys

Syn Jakuba Hirsza i Ryfki (Rebeki) z d. Korman, jego rodzice pochodzili ze Lwowa. W młodości mieszkał we Lwowie, ukończył tam szkołę początkową oraz C.K. V Gimnazjum, gdzie w 1902 roku zdał maturę. Po maturze podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego, które ukończył w 1908 roku. Praktykę adwokacką odbył w Dolinie^[1]. W 1908 roku wstąpił do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” we Lwowie, został także korespondentem „Kuriera Lwowskiego”^[1].

W 1913 roku na Uniwersytecie Lwowskim uzyskał stopień doktora praw. Praktykę adwokacją kontynuował w latach 1913–1915 we Lwowie, pracował także jako referent literacki w dzienniku „Wiek Nowy”. Egzamin adwokacki zadał w sierpniu 1915 roku w Sądzie Apelacyjnym we Lwowie, następnie został powołany do służby wojskowej w armii austro-węgierskiej. Służbę rozpoczął jako pracownik kancelarii 15 pułku piechoty w Tarnopolu, następnie został sędzią śledczym oraz obrońcą w sądach wojskowych w Morawskiej Ostrawie, Cassegliano, Udine i Elbasanie^[1]. Podczas pobytu w Morawskiej Ostrawie poślubił Dorotę Krieger, małżeństwo nie doczekało się potomstwa^[2].

Od 1917 roku służył w Sądzie Komendy Powiatowej w Lubartowie, a od 1918 roku w Sądzie Wojskowym Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego w Lublinie. Dosłużył się stopnia porucznika, odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi na Wstędze Waleczności^[2][3]. W listopadzie 1918 roku w stopniu porucznika wstąpił do Wojska Polskiego, do marca 1919 roku pełnił funkcję sędziego śledczego przy Sądzie Generalnym Okręgu Lubelskiego^[2].

Po zwolnieniu z wojska pracował w lubelskim oddziale Banku Łódzkiego, był również ławnikiem w Sądzie Apelacyjnym w Lublinie. W czerwcu 1919 roku objął stanowisko sekretarza zarządu Gminy Żydowskiej w Lublinie, funkcję tę pełnił do 1924 roku^[2]. W 1921 roku odbył półroczną aplikację w kancelarii Leona Wengierowa w Lublinie, w styczniu 1922 roku został wpisany na listę adwokatów, otworzył następnie własną kancelarię adwokacką przy ulicy Krakowskie Przedmieście 55, następnie przeniesioną na ulicę Kapucyńską 6^[2]. Stawiano mu zarzuty dyscyplinarne dotyczące werbowania klientów poprzez podstawionych pośredników. W 1932 roku wytoczono mu proces o stosowanie praktyk sprzecznych z prawem, sprawa miała dotyczyć dezertera z WP, który w 1920 roku zbiegł do Luksemburga, a Alten miał zalecać mu pozostanie za granicą w celu uniknięcia kary. Ostatecznie Alten został uniewinniony^[2].

W 1924 roku został wybrany do Rady Gminy Żydowskiej, zasiadając w niej do 1939 roku. W 1931 roku został wybrany na stanowisko przewodniczącego rady, w związku ze sprzeciwem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego nie objął jednak stanowiska. Sytuacja powtórzyła się w następnym roku^[2]. Był działaczem lubelskiego oddziału Ogólnych Syjonistów, był również członkiem oddziału Towarzystwa Przyjaciół Uniwersytetu w Jerozolimie oraz Towarzystwa Ochrony Zdrowia oraz ORT-u, w skład którego Rady Naczelnej wszedł w lutym 1939 roku^[4]. W latach 1929–1934 zasiadał z ramienia syjonistów w lubelskiej radzie miejskiej^[4]. Przed wybuchem II wojny światowej został członkiem Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej oraz Komitetu Pomocy Uchodźcom z Niemiec^[4].

Sierpień 1939 roku spędził w Warszawie, pod koniec miesiąca powrócił do Lublina. Podczas kampanii wrześniowej w wyniku bombardowania całkowicie zniszczone zostało jego mieszkanie, w związku z czym zamieszkał przy ulicy Peowiaków 6. W połowie września 1939 roku wszedł w skład Zarządu Gminy Żydowskiej^[4], został także członkiem Obywatelskiej Straży Bezpieczeństwa w Lublinie^[3].

24 stycznia 1940 roku wszedł w skład lubelskiego Judenratu, a dzień później wybrany został jego wiceprezesem oraz członkiem prezydium odpowiedzialnym za utrzymywanie kontaków z instytucjami niemieckimi oraz nadzór nad policją żydowską^[4]. W maju 1940 roku wszedł w skład Rady Szpitala Żydowskiego^[4], penił również funkcję członka Prezydium Żydowskiej Samopomocy Społecznej^[5] oraz doradcy ŻSS przy szefie dystryktu lubelskiego^[3][4]. 31 marca 1942 roku został mianowany prezesem Judenratu w miejsce deportowanego do obozu zagłady w Bełżcu Henryka Bekkera^[4][3]. Po utworzeniu getta szczątkowego na Majdanie Tatarskim zamieszkał przy ulicy Majdanek 26 lub 34, prawdopodobnie z powodu przeludnienia musiał dzielić mieszkanie z sublokatorem^[3]. Zginął wraz z żoną podczas likwidacji getta, 9 listopada 1942 roku. Został zastrzelony w budynku Judenratu przez SS-Hauptsturmführera Hermanna Worthoffa lub jego podwładnego o nazwisku Hübner^[5].

Ocena

W większości wspomnień spisanych przez więźniów lubelskiego getta Altenowi zarzuca się gorliwe wykonywanie rozporządzeń władz okupacyjnych oraz współpracę z okupantami w bardzo szerokim zakresie^[5]. W niektórych wspomnieniach oskarżany jest o bycie agentem Gestapo^[5].