Maria Gauss

Maria Gauss ps. "Edmund" (ur. 9 września 1910 w Opolu, zm. 8 stycznia 1943 w Poznaniu) – łączniczka Związku Walki Zbrojnej, należąca do grupy sabotażowej, kierowanej przez dr. Franciszka Witaszka^[1].

Maria Gauss

Data i miejsce urodzenia	9 września 1910 Opole
Data i miejsce śmierci	8 stycznia 1943 Poznań
Zawód, zajęcie	księgowa, łączniczka Związku Walki Zbrojnej
Narodowość	polska

Życiorys

Wczesne lata

Maria Gauss, zd. Bresińska urodziła się 9 września 1910 roku w Opolu jako córka Adama Bresińskiego i Kazimiery zd. Przybylskiej^[1]. Szkołę powszechną ukończyła w Opolu^[2]. Uczęszczała do Gimnazjum Sióstr Urszulanek w Poznaniu, które ukończyła w 1930 roku^[1].

Wyszła za mąż za Edmunda Gaussa, ppor. rezerwy Wojska Polskiego. Małżeństwo doczekało się dwójki dzieci – Andrzeja i Ewy^[1]. Edmund służył w 1 Batalionie Balonowym podczas wojny obronnej w 1939 roku. Trafił do niewoli i został umieszczony w obozie jenieckim w Kozielsku^[3][4].

Działalność konspiracyjna

Do 1939 roku Maria Gauss pracowała jako księgowa w Fabryce Okuć Budowlanych w Poznaniu^[2]. Od 30 kwietnia 1940 roku zatrudniona w Biurze Pracy (Arbeitsamt)^[2][4]. 11 listopada 1940 roku została zaprzysiężona do Związku Walki Zbrojnej przez Czesława Surmę, przyjęła pseudonim „Edmund”, na cześć męża, który został zamordowany w Katyniu^[1][2][3][4]. Ze względu na swoje zatrudnienie Maria Gauss została przydzielona do sekcji legalizacyjnej Wielkopolskiego Kierownictwa Związku Odwetu, gdzie wykradała druki przydatne do legalizacji dokumentów na fikcyjne dane, pełniła również funkcję łączniczki w grupie Witaszka^[1][2][5][6].

13 czerwca 1942 roku Maria Gauss została aresztowana i osadzona w Forcie VII, wraz z towarzyszkami z grupy konspiracyjnej, tj. Heleną Siekierską, Czesławą Milian, Sonią Górzną i Magdaleną Cegłowską trafiły do celi nr 29, gdzie przetrzymywano ok. 20 więźniarek politycznych, m.in. Halinę Ryffert^[7]. W celu przesłuchań, którym towarzyszyły tortury była przewożona do siedziby Gestapo w dawnym Domu Żołnierza^[5].

8 stycznia 1943 roku na członkach grupy Witaszka wykonano wyrok śmierci przez powieszenie. Wśród zamordowanych znajdowała się Maria Gauss^[6]. W wyniku represji obejmujących członków rodziny skazanych śmierć poniósł także brat przyrodni Marii – Henryk Kulesza, a jej matkę, siostrę i brata 15 stycznia aresztowano i wysłano do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu^[4][5].

Dzieci Marii Gauss zostały wysłane do obozu koncentracyjnego dla dzieci w Łodzi, następnie do obozu pracy w Potulicach^[4].

Linki zewnętrzne

• wywiad z Ewą Nowakowską, córką Marii Gauss [dostęp 21.10.2025]