Maria Hempel

Maria Hempel, Maria Hemplówna (ur. 6 maja 1834 w Brzezinach^[1][2], zm. 3 lutego 1904 w Węglinie)^[3] – polska etnografka, botanik (florystka), etnobotanik^[1].

Maria Hempel

Data i miejsce urodzenia	6 maja 1834 Brzeziny
Data i miejsce śmierci	3 lutego 1904 Węglin
Zawód, zajęcie	etnobotanik

Życiorys

Córka Aleksandra Klemensa^[1] i Marii z Bogdanowiczów^[3]. W 1857 r. zaręczyła się ze swoim ciotecznym bratem, inżynierem budowlanym^[4] Kazimierzem Łapczyńskim, zajmującym się botaniką^[5]. W tym samym roku umarła matka Marii, co wymusiło na niej opiekę nad rodzeństwem^[4].

Zaangażowana w działalność patriotyczną. Przed 1863 r. współpracowała z Chełmskim Komitetem Niewiast^[1]. W czasie powstania styczniowego była kurierką i wywiadowczynią^[6], pomagała w ukrywaniu i zaopatrzeniu powstańców^[7].

Do 1875 roku mieszkała w majątku w Tarnowie^[8]. Po licytacji dór przebywała we dworach u krewnych i przyjaciół, zajmując się prowadzeniem gospodarstwa kobiecego^[3]: w Słupi Nadbrzeżnej, Skorczycach, Nadrybiu, Samoklęskach i Węglinie^[9].

Nagrobek Marii Hempel po renowacji

W 1904 r. zmarła, pochowana została na cmentarzu w Rzeczycy Ziemiańskiej^[1]. Pod koniec maja 2023 roku Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie wykonał remont nagrobka Marii Hempel. Jej grób został wpisany do prowadzonej przez IPN ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski^[10].

Dokonania

Botanika

Maria Hempel gromadziła zbiory botaniczne i dokumentowała stanowiska wielu cennych gatunków roślin wschodniej Lubelszczyzny i lewego brzegu Wisły^[1]. W 1881 r. odkryła na Stawskiej Górze jedyne ówcześnie znane stanowisko dziewięćsiłu popłocholistnego (obecnie w tym miejscu jest rezerwat przyrody Stawska Góra)^[5].

Jej artykuły drukowane były w Pamiętniku Fizjograficznym w 1885 r.^[3] Po śmierci Kazimierza Łapczyńskiego wydała jego pracę Flora Litwy w Panu Tadeuszu (1894)^[1].

Zebrane przez Marię Hempel arkusze zielnikowe znajdują się w zielniku roślin naczyniowych Lubelszczyzny Katedry Botaniki, Mykologii i Ekologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej^[11][2].

Etnografia i folklorystyka

Zbierała materiały etnograficzne z Chełmskiego, współpracując z Oskarem Kolbergiem w opracowaniu monografii tego regionu^[9].

Etnobotanika

Szczególnie istotnym obszarem działalności Marii Hempel były badania w zakresie etnobotaniki^[8]. Zaangażowała się w uzupełnienie ankiety Józefa Rostafińskiego z 1883 roku dotyczącej ludowego nazewnictwa i użytkowania roślin w Polsce^[8].

Twórczość

• Dzieje Starego Testamentu w skróceniu (1884)^[3]
• Dalcia (1892)^[5]