Marian Grześczak

Marian Antoni Grześczak, ps. „Jerzy Bernasowski”, „Marek Konarz”, „Mariusz Rudin” (ur. 22 marca 1934 w Nochowie k. Śremu, zm. 27 stycznia 2010 w Warszawie^[1] ) – polski poeta, prozaik, dramaturg, eseista, tłumacz literatury pięknej, krytyk literacki.

Marian Grześczak

Marian Grześczak Warszawa, 21 maja 2006
Imię i nazwisko	Marian Antoni Grześczak
Data i miejsce urodzenia	22 marca 1934 Nochowo
Data i miejsce śmierci	27 stycznia 2010 Warszawa
Narodowość	Polska
Dziedzina sztuki	literatura
Ważne dzieła
„Lumpenezje” (1960) „Gęste światło” (1965) „Odyseja, odyseja” (1976) „101. pieśń Boskiej komedii” (1983) tłumaczenia literatury pięknej, m.in. Františka Halasa, Vladimira Holana, Miroslava Holuba, Jana Pilařa i Jaroslava Seiferta.
Odznaczenia
Strona internetowa

Grób poety i literata Mariana Grześczaka (1934–2010) na cmentarzu komunalnym Północnym w Warszawie

Życiorys

Urodził się w rodzinie Wawrzyńca i Heleny z domu Zielonka. Po wybuchu II wojny światowej uczęszczał do szkoły powszechnej w Golinie k. Jarocina. Po ukończeniu w 1952 Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Jarocinie, podjął studia polonistyczne i bohemistyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, które ukończył w 1956.

Debiutował w 1955 publikując wiersze w dodatku do „Gazety Poznańskiej” pt. „Widnokrąg”. Współzałożyciel i kierownik artystycznego Klubu Studenckiego „Od Nowa” oraz współtwórca grupy poetyckiej „Wierzbak”.

Publikował utwory poetyckie, artykuły i przekłady z języka czeskiego w czasopismach: „Wyboje” (1956–1957), „Tygodnik Zachodni” (1956–1957), „Kaktus” (utwory satyryczne pod ps. „Heretyk”, „Ezopek Kręty”), „Od Nowa” (1957–1960), „Współczesność” (1958–1969), „Odra” (1958–1972).

W 1959 przeniósł się do Warszawy. Był kierownikiem działu tygodnika studenckiego „Od Nowa”. Od 1960 współpracował z miesięcznikiem „Twórczość”. Od 1961 do 1963 pracował w Komisji Kultury Rady Naczelnej ZSP. Współpracował z teatrem „Kalambur” we Wrocławiu. Od 1962 publikował też w „Tygodniku Kulturalnym”. W 1963 był współzałożycielem pisma „Itd”, a następnie (do 1965) sekretarzem redakcji i zastępcą redaktora naczelnego. W 1965 był współzałożycielem miesięcznika „Poezja”, pełniąc tam do marca 1968 funkcję sekretarza redakcji (w 1967 r. prowadził tu także dział pt. „W kraju”).

Od 1967 był autorem wielu słuchowisk emitowanych w Polskim Radio (m.in.: Zjadanie ognia – 1967, Ten, który przychodzi – 1971, Gorzkie winogrona – 1972, Słowem uweselone, niebem przysypane – 1975, Dotknięcie skrzydeł – 1977, Złota grzechotka – 1980, Sto pierwsza pieśń Boskiej Komedii – 1983, Niech chleb się stanie, i ryba, i woda źródlana – 1985, Ptaszki – 1986, Ukoronowanie – 1987).

W latach 1969–1970 był członkiem redakcji pisma „Dysk Olimpijski”, współredagował też dział kulturalny tygodnika „Sportowiec”. W latach 1971–1972 współpracował z miesięcznikiem „Scena”. Od 1974 do 1978 był zastępcą redaktora naczelnego „Tygodnika Kulturalnego”. Od 1980 do 1981 publikował w tygodniku „Literatura” cykl felietonów pt. „Sposoby poezji”, kierując jednocześnie działem poezji w „Twórczości”. W 1982 był kierownikiem redakcji dramatu radiowego Polskiego Radia. W latach 1990–1996 pełnił funkcję konsula w Czechosłowacji i radcy ambasady w Republice Słowackiej oraz dyrektora Ośrodka Kultury Polskiej w Bratysławie.

Poza własną działalnością pisarską przetłumaczył na język polski utwory wielu poetów czeskich, słowackich, chorwackich, rosyjskich i izraelskich, m.in. Františka Halasa, Vladimira Holana, Miroslava Holuba, Jana Pilařa i Jaroslava Seiferta.

W latach 1965–1983 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (z której został usunięty). Członek Związku Literatów Polskich (1960–1983; od 1974 do 1983 członek Zarządu Głównego), Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (współzałożyciel; 1989–2010; prezes Zarządu Głównego w latach 1996–1999^[1] ); oraz Polskiego PEN Clubu (1989–2010).

Mieszkał w Ząbkach k. Warszawy.

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu komunalnym Północnym (kwatera B-III-1-1-21)^[2].

Kwestia współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa

Według zachowanych materiałów Służby Bezpieczeństwa miał być zarejestrowany przez Grupę IVa Wydziału III KS MO jako KO Redaktor w 1965 roku, przerejestrowany na KP w 1966 roku. Kontaktu zaniechano ze względu na sygnowany przez Grześczaka list przeciwko usunięciu Leszka Kołakowskiego z partii. Wyrejestrowany z kartoteki kontaktów operacyjnych, objęty inwigilacją w ramach KE Gawron^[3].

Twórczość

• Lumpenezje (poezje; Wydawnictwo Poznańskie 1960)
• Wyjście z pozorów (poezje; Państwowy Instytut Wydawniczy 1961)
• Kurt (widowisko poetyckie; Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1963)
• Pożegnanie Norymbergi (poezje i miniatury prozatorskie; Wydawnictwo Poznańskie 1965)
• Gęste światło (poezje; Państwowy Instytut Wydawniczy 1965)
• Naczynie poważne (poezje; Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1967)
• Jasność (poezje; Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1970)
• Człowiek dźwiga ciężary (poezje; Generacje 1972; przekład czeski: Človek zvada břemena, Praga 1980)
• Trzeci wiersz. Przypadki teatru poezji (szkice; Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1973)
• Prawdziwe zmyślanie (proza dla dzieci; Biuro Wydawniczo-Propagandowe RSW Prasa-Książka-Ruch 1974)
• Sierpień, tętnienie (poezje; Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1975)
• Mam pomysł. Drugie prawdziwe zmyślanie (proza dla dzieci; Krajowa Agencja Wydawnicza 1976)
• Odyseja, Odyseja (powieść; Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1976, 1979, 1983)
• Wiersze wybrane (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1977)
• Krokodyla zabawa. Trzecie prawdziwe zmyślanie (proza dla dzieci; Krajowa Agencja Wydawnicza 1977)
• Przedszkole wesołych przygód. Czwarte prawdziwe zmyślanie (proza dla dzieci; Krajowa Agencja Wydawnicza 1978)
• Kwartał wierszy (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1980)
• Złota grzechotka (dramat; „Scena” nr 5/1980)
• Wiersze (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik 1986; seria: „Poeci polscy”)
• Niebo jaskółek. Liryki wybrane (poezje; Wydawnictwo Dolnośląskie 1999)
• Atena strząsająca oliwki (poezje; Agawa 2003)
• Baran na złotej morwie (poezje; Wydawnictwo Adam Marszałek 2004)
• Snutki (poezje; Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 2006)
• Widziane w blasku. Czwartek w czerni (wybór poematów; Agawa 2007)
• Nike niosąca blask. Rzecz olimpijska (poezje; Państwowy Instytut Wydawniczy 2008)
• Wersety jerozolimskie (poezje; Wydawnictwo Nisza 2012)

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (17 listopada 2004)^[4][5]
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009)^[6][7]
• Medal Pamiątkowy Stowarzyszenia Autorów ZAiKS (2009)^[8]

Nagrody i wyróżnienia

• 1960 – Nagroda główna w Ogólnopolskim Turnieju Poezji Społecznie Zaangażowanej o Nagrodę Czerwonej Róży (za Lumpenezje)
• 1960 – Nagroda Listopada Poetyckiego (za najciekawszy debiut roku – tom Lumpenezje)
• 1968 – I nagroda w konkursie poetyckim zorganizowanym z okazji igrzysk olimpijskich w Meksyku (za poemat Jasność)
• 1969 – Wyróżnienie Polskiego Komitetu Olimpijskiego za poemat Jasność^[9]
• 1970 – nagroda Pierścienia Klubu Studentów Wybrzeża „Żak” (za całokształt twórczości poetyckiej)
• 1972 – I nagroda w konkursie poetyckim zorganizowanym z okazji igrzysk olimpijskich w Monachium (za poemat Człowiek dźwiga ciężary)
• 1975 – Nagroda Specjalna im. Stanisława Piętaka (za tom poezji Sierpień, tętnienie)
• 1999 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za rok 1998 (za twórczość poetycką)
• 2000 – tytuł Honorowy Poeta Skopje przyznany przez Stowarzyszenie Pisarzy Macedońskich
• 2004 – Złoty Wawrzyn Olimpijski - nagroda Polskiego Komitetu Olimpijskiego w dziedzinie: literatura (za tom poetycki Atena strząsająca oliwki)^[9]
• 2004 – Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta (za twórczość całego życia)^[10]
• 2006 – Wyróżnienie w XIII edycji konkursu Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta^[10]
• 2008 – Złoty Wawrzyn Olimpijski - nagroda Polskiego Komitetu Olimpijskiego w dziedzinie: poezja (za Nike niosąca blask)^[9]
• 2009 – Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta (za książkę roku)^[10]