Max Reger

Johann Baptist Joseph Maximilian Reger (ur. 19 marca 1873 w Brand, zm. 11 maja 1916 w Lipsku^[1]) – niemiecki kompozytor, dyrygent, pianista i organista.

Max Reger

Imię i nazwisko	Johann Baptist Joseph Maximilian Reger
Data i miejsce urodzenia	19 marca 1873 Brand
Pochodzenie	niemieckie
Data i miejsce śmierci	11 maja 1916 Lipsk
Instrumenty	fortepian, organy
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor, dyrygent, pianista, organista

Consolation op. 65/4

Biografia

Pochodził z bawarskiej rodziny katolickiej^[2]. Jego rodzice, Joseph i Katharina, byli nauczycielami. Pierwsze lekcje muzyki pobierał u ojca – gra na skrzypcach, wiolonczeli, organach, i u matki – gra na fortepianie. W 1884 roku przeszedł pod opiekę Adalberta Lindnera, organisty, który polecił go Hugo Riemannowi. Reger w 1890 został uczniem Riemanna^[1], by później stać się jego asystentem, następcą i wykładowcą w klasie fortepianu, organów i teorii muzyki w konserwatorium Sondershausen, a następnie w Wiesbaden^[1]. W tym czasie pisał pierwsze utwory, podpisał kontrakt z londyńskim wydawcą muzycznym George’em Augenerem^[1], dawał koncerty, odbywały się także wykonania jego dzieł w Berlinie. Został dostrzeżony i doceniony przez Richarda Straussa i Ferruccio Busoniego^[2].

Od 1896 roku pełnił służbę wojskową i przeszedł kryzys twórczy oraz zdrowotny, w wyniku którego został zwolniony ze służby w wojsku. Po powrocie do domu rodziców przystąpił do intensywnej pracy twórczej. W 1902 roku poślubił Elsę von Bagenski, w następnych latach dał szereg koncertów, m.in. w Berlinie, Lipsku, Wiedniu, Amsterdamie, Antwerpii, Bazylei, Pradze, i objął katedrę w Akademii Muzycznej w Monachium oraz Lipsku. Reger zdobył szerokie uznanie, nie brakowało jednak głosów krytycznych, szczególnie w odniesieniu do utworów, w których stosował nowoczesne eksperymenty w zakresie harmoniki^[3]. W latach 1908 i 1912 otrzymał doktoraty honoris causa uniwersytetów w Jenie i Berlinie^[1].

W 1911 roku Reger objął prestiżową posadę dyrygenta, a następnie (1913) dyrektora muzycznego na dworze księcia Jerzego II w Meiningen^[3], wcześniej zajmowaną m.in. przez Hansa von Bülowa i Richarda Straussa. W Dortmundzie odbył się pierwszy festiwal jego imienia, natomiast w Bad Pyrmont powstał festiwal Bacha – Regera pod kierownictwem artystycznym Fritza Buscha. Theodor von Gosen stworzył popiersie Regera. Reger dyrygował nawet na dworze ostatniego cesarza Niemiec Wilhelma II^[2]. W 1915 roku przeprowadził się na stałe do Jeny. Zmarł przedwcześnie w następnym roku na atak serca^[4].

Paul Hindemith uważał, że "Reger był ostatnim gigantem w muzyce", Arnold Schönberg uważał go za geniusza, natomiast sam Reger zwykł był mawiać, że to "Bach jest końcem i początkiem wszelkiej muzyki"^[2].

Twórczość

Przeszedł do historii jako wybitny polifonista doby późnego romantyzmu, prekursor wczesnego modernizmu oraz mistrz formy wariacyjnej^[3][2][5][6] i lirycznej miniatury instrumentalnej^[5].

W dorobku Regera czołową pozycję zajmują dzieła organowe, a także kameralne i symfoniczne. Reger pisał utwory o przepełnionej fakturze, wzorując się na twórczości organowej J.S. Bacha. Uważany był nawet za największego po Bachu kompozytora muzyki organowej^[4]. Używał instrumentów na wzór rejestrów organowych, czyli według stopnia ich siły, co znajduje odwzorowanie w jego muzyce orkiestrowej. Pisał sonaty, fugi, fantazje, suity, preludia, wariacje, toccaty, kanony, passacaglie, przygrywki chorałowe.

Najważniejsze dzieła organowe:

• Suita e-moll, op. 16
• Fantazje chorałowe, op. 27, 30, 40/ 1-2/, 46, 52 /1-3/
• Fantazja i fuga na temat B-A-C-H, op. 46
• Fantazja i fuga symfoniczna d-moll, op. 57: „Inferno”
• Wariacje i fuga fis-moll na temat oryginalny, op. 73
• Introdukcja, passacaglia i fuga op. 127
• Fantazja i fuga d-moll, op. 135b

Najważniejsze dzieła fortepianowe:

• 111 kanonów, op. 13
• Wariacje i fuga na temat J.S. Bacha, op. 81
• Metamorfozy Berceuse F. Chopina, op. 82, 143
• Wariacje i fuga na temat L. v. Beethovena op. 86, na dwa fortepiany
• Introdukcja, passacaglia i fuga h-moll, op. 96
• Wariacje i fuga na temat G.Ph. Telemanna, op. 134
• Träume am Kamin, op. 143

Kameralna muzyka Regera przeznaczona jest głównie na instrumenty smyczkowe. Jako pierwszy kompozytor od czasów Bacha pisał sonaty solowe na skrzypce, a także na altówkę oraz wiolonczelę.

Wybrane dzieła kameralne:

• Sonaty, preludia i fugi na skrzypce solo, op. 42, 91, 117
• Kwartety smyczkowe (1-5: g-moll, A-dur, d-moll, Es-dur, fis-moll, op. 54 /1-2/, 74, 109, 121)
• Tria smyczkowe (1-2: a-moll, d-moll, op. 77b, 141b)
• Suity na wiolonczelę solo, op. 131c
• Suity na altówkę solo, op. 131d
• Kwartety fortepianowe (1-2: d-moll, a-moll, op. 113, 133)
• Sonaty na skrzypce i fortepian (1-2: e-moll, c-moll, op. 122, 139)
• Sonaty na wiolonczelę i fortepian (1-3: f-moll, g-moll, a-moll, op. 5, 28, 116)
• Sonaty na klarnet i fortepian (1-2: As-dur, fis-moll, op. 49 /1-2/)
• Kwintet klarnetowy A-dur, op. 146

Dzieła symfoniczne:

• Sinfonietta A-dur, op. 90
• Serenada G-dur, op. 95
• Wariacje i fuga na temat J.A. Hillera, op. 100
• Koncert skrzypcowy A-dur, op. 101
• Koncert fortepianowy f-moll, op. 114
• Konzert im alten Stil, op. 123
• Cztery poematy na temat obrazów Arnolda Böcklina, op. 128
• Wariacje i fuga na temat W.A. Mozarta, op. 132
• Vaterländische Ouvertüre, op. 140

Dzieła oratoryjne:

• Psalm 100, op. 106
• Römischer Triumphgesang, op. 126
• Requiem, op. 144b

Reger jest także twórcą wielu pieśni, w których nawiązuje do twórczości Brahmsa i Schumanna (w akompaniamencie), a później do Hugo Wolfa (uproszczenie faktury).

Do jego uczniów należał Fritz Heitmann.

Został pochowany na Cmentarzu Leśnym w Monachium.