Medal za Ofiarność i Odwagę

Medal za Ofiarność i Odwagę – polskie cywilne odznaczenie państwowe ustanowione ustawą z dnia 17 lutego 1960 roku o orderach i odznaczeniach^[1]. Nadawane w latach 1960–1989 przez Radę Państwa, a od 1990 przez Prezydenta RP osobom, które niosły pomoc innym ludziom, narażając przy tym swoje życie. Medal zaprojektowany został w 1960 przez Józefa Gosławskiego^[2].

Ten artykuł dotyczy polskiego medalu. Zobacz też: medale za odwagę w innych państwach.

Medal za Ofiarność i Odwagę

Awers
Rewers
Baretka
Ustanowiono	17 lutego 1960
Wielkość	Ø 35 mm
Powyżej	Krzyż Świętego Floriana (PRL) Medal Rodła
Poniżej	Medal za Długoletnią Służbę (PRL) Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
Projektant	Józef Gosławski
Powiązane	Medal za Ratowanie Ginących

Ustanowienie i zasady nadawania

Medal ustanowiony został na mocy ustawy z 17 lutego 1960 roku. Zgodnie z treścią art. 18 ust. 1 mógł „być nadany osobie, która z narażeniem życia niosła ratunek tonącym, ofiarom katastrof żywiołowych, pożarów, wybuchów lub innych nieszczęśliwych wypadków albo w takich okolicznościach ratowała zagrożone mienie”. Ust. 2 tego samego artykułu dotyczył możliwości nadania tego odznaczenia wielokrotnie tej samej osobie. Organem, który decydował o przyznaniu medalu była Rada Państwa^[1]. Pierwszą osobą uhonorowaną medalem był kapral milicji Józef Dzida, który uratował dwuletnie dziecko spod kół pociągu 17 maja 1960 roku na stacji w Tawęcinie^[3].

W związku z nowelizacją konstytucji od 8 kwietnia 1989 kompetencje Rady Państwa, także w zakresie nadawania odznaczeń przypisane zostały Prezydentowi PRL^[4], zaś od 1 stycznia 1990 Prezydentowi RP (nowela grudniowa)^[5].

Ustawa z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach uwzględniła medal w obecnym polskim systemie odznaczeń państwowych, określając w art. 18 ust. 1, że stanowi on „nagrodę dla osób, które z narażeniem życia lub zdrowia ratowały zagrożone życie ludzkie lub mienie”. Utrzymana została możliwość wielokrotnego odznaczenia dla tej samej osoby (art. 18 ust. 2 ustawy). Podobnie jak inne polskie ordery i odznaczenia, medal może być nadawany obywatelom innych państw (art. 4 ust. 2 ustawy), jak również może być nadany pośmiertnie (art. 7 ustawy)^[6][7].

Od 10 października 2007 roku, po wejściu w życie Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 31 lipca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opisu, materiału, wymiarów, wzorów rysunkowych oraz sposobu i okoliczności noszenia odznak orderów i odznaczeń nazwa medalu zapisywana jest jako „Medal za Ofiarność i Odwagę”, a nie jak wcześniej „Medal Za Ofiarność i Odwagę”. W rozporządzeniu określono także, że Medal za Ofiarność i Odwagę, wedle precedencji polskich odznaczeń, nosi się po Wojskowym, Morskim i Lotniczym Krzyżu Zasługi^[8].

Od lipca 2022 Medal za Ofiarność i Odwagę nosi się po Krzyżu Świętego Floriana^[9].

Opis odznaki

Legitymacja medalu nadanego Ryszardowi Kurowskiemu^[10] w 1979 roku

Odznaka zaprojektowana została w roku 1960 przez polskiego rzeźbiarza i medaliera Józefa Gosławskiego^[2]. Jej wygląd opisany jest w Rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 listopada 1992 r. w sprawie opisu, materiału, wymiarów wzorów rysunkowych oraz sposobu i okoliczności noszenia odznak orderów i odznaczeń. Zgodnie z jego treścią odznaką medalu „jest okrągły, srebrzony, oksydowany medal o średnicy 35 mm”. Na awersie wytłoczono trójkąt o ściętych wierzchołkach, w który wpisana jest płaskorzeźba kobiety i mężczyzny. Na rewersie medalu, także w wytłoczonym trójkącie o ściętych wierzchołkach, znajdują się trzy liście dębu, a pod nimi napis:

ZA
OFIARNOŚĆ
I ODWAGĘ
W OBRONIE
ŻYCIA I MIENIA

Rozporządzenie reguluje także wygląd wstążki – ma ona kolor zielony i szerokość 35 mm, a po jej bokach znajdują się czerwone paski o szerokości 4 mm.

Do 1992 r. odznaczani medalem po raz kolejny, otrzymywali kolejny egzemplarz odznaczenia (funkcjonariusze służb mundurowych nosili kolejną baretkę). Obecnie przy kolejnym nadaniu odznaczenia do wstążki dokłada się okucie „w kształcie srebrzonej, gładkiej, matowej listewki szerokości 5 mm z polerowanymi krawędziami”; podobnie do baretki medalu dopina się pionowe srebrzone okucie^[11].

Baretki Medalu za Ofiarność i Odwagę
nadanego pierwszy raz	nadanego dwukrotnie	nadanego trzykrotnie	nadanego czterokrotnie

Informacje dodatkowe

Medal za Ofiarność i Odwagę pojawił się m.in. w serii komiksów o Kapitanie Żbiku. Wydaniu towarzyszył jednostronicowy komiks prezentujący historię z daną osobą odznaczoną tym medalem^[12]. W 2008 Komenda Wojewódzka Policji w Bydgoszczy rozpoczęła kampanię mającą zachęcić do rekrutacji, w której nawiązano m.in. do cyklu Za ofiarność i odwagę^[13]. Najmłodszą odznaczoną osobą jest sześcioletni Brajan Chlebowski^[14].

Statystyka nadanych odznaczeń

Medal wraz z miniaturką

Łącznie, do 1992 r., tj. do końca obowiązywania ustawy z okresu PRL, przyznano 3875 Medali za Ofiarność i Odwagę. W latach 1992–2009 tym odznaczeniem zostało udekorowanych 2349 osób^[15].

	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023	2024	2025
Styczeń	2	0	2	7	0	5	0	0	0	0	0	0	9	0	0	0	8	0	12	7
Luty	55	1	0	7	12	4	0	17	23	4	0	0	3	19	4	7	0	2	0	0
Marzec	14	2	7	0	2	4	11	0	6	8	27	14	0	0	0	12	9	0	0	2
Kwiecień	2	21	2	2	3	13	34	4	0	4	19	0	13	0	17	6	1	5	1	0
Maj	7	4	0	49	0	4	2	0	0	0	0	21	0	27	0	1	0	6	6
Czerwiec	1	1	8	1	90	3	0	9	0	5	5	5	43	0	9	6	6	0	3
Lipiec	17	7	12	0	149	2	3	3	10	0	0	0	0	1	8	0	0	2	0
Sierpień	21	12	17	0	1	16	40	0	13	6	0	20	7	14	0	6	3	11	5
Wrzesień	1	3	7	9	220	6	0	8	2	0	15	7	7	0	0	1	10	2	0
Październik	4	19	24	9	22	16	10	0	0	6	0	0	0	11	7	9	8	65	16
Listopad	10	35	0	13	4	3	6	5	5	0	0	0	0	8	0	0	0	0	0
Grudzień	0	6	0	25	19	4	0	0	7	27	0	0	0	0	0	0	0	2	0
Łącznie w roku	134	111	79	122	522	80	106	46	54	60	66	67	82	80	45	48	45	95	43

Dane obejmują wyłącznie okres od stycznia 2006 roku ze względu na brak informacji na oficjalnej stronie Prezydenta RP o wcześniejszych nadaniach. Źródło: prezydent.pl^[16][17][18]

Odznaczeni

Zobacz też kategorię: Odznaczeni Medalem za Ofiarność i Odwagę.

Zobacz też

• Medal za Uratowanie Ginących – polskie odznaczenie cywilne okresu Królestwa Kongresowego
• Medal za Ratowanie Ginących – polskie odznaczenie cywilne okresu międzywojennego
• Medal za Ratowanie Tonących – sowieckie i rosyjskie odznaczenie cywilne
• Medal za Uratowanie Życia – amerykańskie odznaczenie wojskowe
• Medal Żołnierza – amerykańskie odznaczenie wojskowe
• Medal za Odwagę – austro-węgierskie odznaczenie wojskowe
• Medal za Odwagę – sowieckie odznaczenie wojskowe
• Krzyż Ratowania Ginących – litewskie odznaczenie państwowe