Michał Buchowski

Michał Janusz Buchowski (ur. 20 grudnia 1955) – polski antropolog społeczny, filozof, kulturoznawca. Uczeń Józefa Burszty i Jerzego Kmity.

Michał Buchowski

Data urodzenia	20 grudnia 1955
Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: antropologia społeczna, metodologia nauk
Alma Mater	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Doktorat	1983
Habilitacja	1990
Profesura	22 lipca 1998
Polska Akademia Nauk
Status	członek korespondent
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
prezes Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego
Okres spraw.	2005–2019
Poprzednik	prof. dr hab. Dorota Simonides
Następca	dr hab. Anna Weronika Brzezińska
Odznaczenia

Życiorys

Ukończył z wyróżnieniem studia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w zakresie etnologii (1979) i kulturoznawstwa (1981). Tam też doktoryzował się (1983 – rozprawa pt. „Magia. Jej funkcje i struktura”) i habilitował (1990, praca – Racjonalność, translacja, interpretacja)^[1].

Prezes Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w kadencji na lata 2005–2019. Prezydent European Association of Social Anthropologists w kadencji na lata 2009–2010 (pierwszy w historii Towarzystwa z Europy Środkowo-Wschodniej), wcześniej członek Komitetu Wykonawczego (2007–2008). Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego World Council of Anthropological Associations w kadencji w latach 2012–2014, wcześniej zastępca przewodniczącego (2010–2012). Założyciel i w latach 2009–2021 dyrektor Centrum Badań Migracyjnych. Dyrektor Instytutu Antropologii i Etnologii UAM (od 2008). Członek rad redakcyjnych kilku międzynarodowych czasopism, w tym „Social Anthropology”, „Journal of Language and Politics” i „Socialni Studie”.

W 1994 r. odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi^[2] i Medalem Stulecia UAM (2019).

Działalność naukowa

W centrum jego zainteresowań znajdują się: teoria i metodologia antropologii, antropologia postsocjalizmu i współczesne społeczeństwo polskie, antropologia religii (magia, racjonalność), migracje oraz heterogeniczność kulturowa.

Zainteresowania naukowe obejmowały najpierw teorie antropologiczne. W ramach sporu między relatywizmem a racjonalizmem wypracował koncepcję założenia o racjonalności zrelatiwyzowanej do kontekstu kulturowego danej osoby. Zajmował się też odmiennością sposobów myślenia znajdowanych w różnych społeczeństwach znanych archeologom, historykom i etnologom. W tym zakresie rozwijał teorię synkretyzmu myślenia magicznego wysuniętą przez Jerzego Kmitę i Annę Pałubicką w ramach socjoregulacyjnej teorii kultury. Następnie pracował nad społecznymi i kulturowymi aspektami transformacji postkomunistycznej. Wypracował antropologiczną teorię neoliberalnego postsocjalizmu jako specyficznego, historycznie ukształtowanego przypadku kapitalistycznego systemu społeczno-ekonomicznego i kulturowego. Od czasów tzw. kryzysu migracyjnego bada zjawiska kreowania „Obcego”, wrogości wobec imigrantów i ksenofobii, w szczególności islamofobii i romofobii, w państwie narodowym^[3].

Profesor doktor habilitowany, wykładowca antropologii w Instytucie Antropologii i Etnologii na Wydziale Antropologii i Kulturoznawstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Do 2016 roku był kierownikiem Zakładu Studiów Europejskich i Krytyki Kulturowej, a od 2008 roku jest dyrektorem Instytutu^[3]. W latach 1998–2021 był profesorem na Wydziale Kulturoznawstwa Europejskiego Uniwersytetu Viadrina we Frankfurcie nad Odrą, gdzie prowadził Katedrę Porównawczych Studiów Środkowoeuropejskich. Obecnie ma na tym uniwersytecie status Profesora Seniora^[4].

Stypendysta na Uniwersytecie w Cambridge, Fundacji Fulbrighta na Uniwersytecie Kalifornijskim, Commonwealth Center na Uniwersytecie w Wirginii i Fundacji Kościuszkowskiej na Uniwersytecie Kansaskim, Fundacji Humboldta na Uniwersytecie Berlińskim oraz Instytucie Studiów Zaawansowanych „Collegium Budapest”. Prowadził badania w Centre national de la recherche scientifique w Paryżu i Centre Marc Bloch(inne języki) w Berlinie. W roku akademickim 2001–2002 pracował jako Visiting Profesor na Uniwersytecie Rutgers w New Jersey, a w roku 2003–2004 został pierwszym w historii Kościuszko Foundation i Semper Polonia Distinguished Visiting Profesor (Uniwersytet Columbia, Nowy Jork).

W latach 2012–2016 był członkiem z wyboru Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułu Naukowego w dyscyplinie religioznawstwo, w latach 2016–2019 w dyscyplinie etnologia^[5]. W latach 2019–2024 został członkiem Rady Doskonałości Naukowej I kadencji w dyscyplinie nauki o kulturze i religii^[6], a od 2024 roku w dyscyplinie etnologia i antropologia kulturowa w II kadencji^[7]. Członek Zespołu Interdyscyplinarnego do spraw związanych z udziałem w międzynarodowym programie lub przedsięwzięciu oraz z wykorzystaniem strategicznej infrastruktury badawczej zlokalizowanej za granicą w latach 2016–2018 i 2019-2029^[8] i 2019-2029^[9]. Od 2025 roku Członek Zespołu doradczego do spraw Polskiej Mapy Infrastruktury Badawczej^[10]. Członek rad redakcyjnych kilku międzynarodowych czasopism, w tym „History and Anthropology”^[11], „Social Anthropology”^[12], „Journal of Language and Politics”^[13] i „Sociální studia”^[14], „Slovenský národopis”^[15], “Cargo”^[16] i „Studia Narodowościowe”^[17].

Od 2016 roku jest członkiem honorowym Royal Anthropological Institute^[18]. W 2022 roku został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk^[19].

Badania terenowe prowadził w Polsce i w Japonii.

Wybrane publikacje

Autor:

• Magia – jej funkcje i struktura, Poznań 1986, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, seria Etnografia Nr 11, PL ISSN 0209-2077.
• Racjonalność, translacja, interpretacja. O badaniu myślenia magicznego w antropologii i filozofii brytyjskiej, Poznań 1990, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, s. 200, ISBN 83-232-0347-4.
• (wspólnie z Wojciechem Bursztą), O założeniach interpretacji antropologicznej, Warszawa 1992, PWN, seria Metodologia Humanistyki, ISBN 83-01-10331-0.
• Magia i rytuał, Warszawa 1993, Wydawnictwo Instytutu Kultury, s. 168, ISBN 83-85323-59-7.
• Klasa i kultura w okresie transformacji. Antropologiczne studium przypadku społeczności lokalnej w Wielkopolsce, Poznań 1996, Wyd. Drawa, ISBN 83-900754-5-8.
• The rational other, Poznań 1997, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, ISBN 83-7112-199-7.
• Reluctant capitalists. Class and culture in a local community in Western Poland, Berlin, 1997, Centre Marc Bloch, ISBN 2-11-089655-8.
• Rethinking Transformation: an anthropological perspective on post-socialism, Poznań 2001, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, ISBN 83-7112-011-7.
• Zrozumieć Innego. Antropologia racjonalności, Kraków 2004, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 238, ISBN 83-233-1799-2, ISBN 83-233-1798-4.
• Etnologia polska: historie i powinowactwa, Poznań, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2012
• (wspólnie z Jackiem Schmidtem (red.)) Imigranci: między izolacją a integracją, Poznań, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2012, ISBN 978-83-63795-07-8.
• (wspólnie z Jackiem Schmidtem (red.)) Migracje a heterogeniczność kulturowa. Na podstawie badań antropologicznych w Poznaniu, Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2012, ISBN 978-83-63795-03-0.
• Czyściec. Antropologia neoliberalnego postsocjalizmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2017, ISBN 978-83-232-3264-3.
• (red.) Twilight Zone Anthropology: Voices from Poland, Canon Pyon: Sean Kingston Publishing 2019. ISBN 978-1-912385-06-5

Redaktor antologii:

• (wybór i red. nauk.) Amerykańska antropologia kognitywna, tł. Joanna Dankowska i inni, Warszawa 1993, Wydawnictwo Instytutu Kultury, s. 294, ISBN 83-85323-50-3.
• (wybór i red. nauk.) Amerykańska antropologia postmodernistyczna, tł. Wojciech Dohnal i inni, Warszawa 1999, Wydawnictwo Instytutu Kultury, s. 317, ISBN 83-85323-86-4.
• (red. z Bożeną Chołuj) Die Konstruktion des Anderen in Mitteleuropa: Diskurse, politische Strategien und soziale Praxis = The construction of the other in Central Europe: discourses, political strategies and social practice, Frankfurt(Oder)-Słubice 2001, Collegium Polonicum, ISBN 83-88135-58-9.

Tłumaczenia:

• Edmund Leach, Algirdas Julien Greimas Rytuał i narracja, Warszawa 1989, PWN, seria Metodologia Humanistyki
• Michael Herzfeld(inne języki) Zażyłość kulturowa. Poetyka społeczna w państwie narodowym, Kraków 2007, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, seria Cultura
• Edmund Leach, Kultura i komunikowanie. Logika powiązań symbolicznych. Wprowadzenie do analizy strukturalnej w antropologii społecznej, Warszawa: PWN, 2010, ISBN 978-83-01-16475-1.