Mikrokontynent

Mikrokontynent – fragment skorupy kontynentalnej^[1], czy też szerzej – kontynentalnej litosfery^[2], oddzielony od większych kontynentów^[3] i nie leżący w obrębie szelfu kontynentalnego. Nie ma fizycznego rozgraniczenia między tym, co nazywamy kontynentem, a co mikrokontynentem. Za mikrokontynenty uważa się te wszystkie lądy, które spełniają powyższą definicję i mają powierzchnię mniejszą niż Australia. Nie są nimi wyspy powstałe nad plamami gorąca, jak Islandia i Hawaje. Prehistoryczne mikrokontynenty, które zostały scalone z większymi kontynentami, są rozpoznawalne w geologii jako terrany.

Mikrokontynent Zelandia, obecnie w większości zanurzony pod wodami Pacyfiku.

Mikrokontynent Jan Mayen i otaczające ryfty.

Czasem stosowana jest także definicja określająca tym mianem każdy fragment litosfery zbudowany w dużym stopniu z granitów, jak kontynent, także wyspy takie jak Nowa Gwinea^[4], geologicznie będąca częścią kontynentu australijskiego.

Istniejące mikrokontynenty

Wiele takich fragmentów powstało wskutek oderwania od większej masy lądowej – kontynentu lub superkontynentu. W wyniku rozpadu Gondwany utworzyły się dzisiejsze kontynenty półkuli południowej oraz kilka mikrokontynentów:

• subkontynent indyjski, który był połączony z Afryką i Australią, a w okresie od 90 do 50 mln lat temu stanowił odrębny ląd, obecnie zaś jest częścią Azji,
• Madagaskar, który oddzielił się od Afryki wraz z Indiami,
• część podwodnego Wyniesienia Kergueleńskiego, pokryta później wylewami lawy^[5]; jego największą wynurzoną część stanowią Wyspy Kerguelena,
• tzw. Mauritia^[6], pokryta przez wypływy lawy tworzące współcześnie Grzbiet Maskareński^[7],
• Seszele^[8][9],
• tzw. Zelandia^[10], której wynurzonymi dziś częściami są Nowa Zelandia i Nowa Kaledonia,
• przypuszczalnie niektóre spośród Małych Wysp Sundajskich, w szczególności Timor i Sumba^{[potrzebny przypis]}.

Innymi istniejącymi współcześnie mikrokontynentami są:

• Grzbiet Jan Mayen, który oddzielił się od Grenlandii^[11]. Sama Grenlandia stanowi część kratonu północnoamerykańskiego,
• Wielkie Antyle: Kuba^[12], Jamajka, oraz Haiti i Portoryko.

Zobacz też

• subkontynent