Mina wytykowa

Mina wytykowa – rodzaj uzbrojenia okrętów, używanego w drugiej połowie XIX wieku, nazywana także torpedą wytykową.

Kuter parowy z miną wytykową w położeniu marszowym (w położeniu bojowym była wysuwana na wytyku i zanurzana pod wodę))

Mina wytykowa stanowiła ładunek wybuchowy z zapalnikiem umieszczoną na długiej – kilkumetrowej belce (wytyku), przytwierdzonej na okuciach w dziobowej części okrętu^[1]. Stosowane były głównie na małych kutrach parowych (pierwowzorach kutrów torpedowych), na których były najefektywniejsze z powodu małych rozmiarów kutrów, ułatwiających podpłynięcie, ale także stanowiły uzbrojenie pomocnicze większych okrętów, np. wczesnych torpedowców. Przed użyciem minę wytykową opuszczano pod powierzchnię wody. Okręt uzbrojony w minę wytykową podpływał z możliwie dużą prędkością bezpośrednio do burty wrogiego okrętu i starał się uderzyć miną w tę burtę, powodując wybuch miny obok części podwodnej atakowanego okrętu^[1]. Zazwyczaj używano zapalnika uderzeniowego, powodującego wybuch miny przy uderzeniu. Uzbrojenie to było jednak niebezpieczne w użyciu, gdyż wymagało podejścia na bezpośrednią bliskość atakowanego okrętu, a wybuch miny zagrażał także samemu kutrowi. Zbliżoną bronią tego okresu były także miny holowane za kutrem, jednakże okazały się mniej skuteczne i jeszcze trudniejsze w użyciu. Miny wytykowe ostatecznie zanikły z chwilą bardziej powszechnego wprowadzenia udoskonalonych torped samobieżnych.

Historia użycia

Szkic „Davida” z widoczną miną wytykową

Prawdopodobnie jako pierwsi miny wytykowe zastosowali i użyli bojowo konfederaci podczas wojny secesyjnej w USA. Po kilku nieudanych próbach, w nocy 5 października 1863 konfederacki kuter CSS „David” uszkodził w ten sposób fregatę pancerną Unii USS „New Ironsides” pod Charleston^[2]. Następnie 17 lutego 1864 konfederacki okręt podwodny „H.L. Hunley”, uzbrojony także w minę wytykową, zatopił slup USS „Housatonic” (mina użyta w „Hunley” odpalana była na nieco innej zasadzie, gdyż wyposażona była w harpun do wbicia jej w drewniane poszycie okrętu, a po uderzeniu w burtę okrętu i przyczepieniu miny okręt podwodny miał się wycofać i odpalić minę za pomocą sznura, którym była połączona z okrętem podwodnym)^[2]. Z kolei w nocy z 27 na 28 października 1864 kuter parowy Unii (kapitan William B. Cushing) zatopił podobną mina wytykową konfederacki okręt pancerny CSS „Albemarle” na rzece Roanoke^[3].

Siły rosyjskie pod dowództwem wiceadmirała Stiepana Makarowa intensywnie używały bojowo kutrów z minami wytykowymi podczas wojny rosyjsko-tureckiej w 1877 roku. Kutry takie („Carewicz” i „Ksenija”) zatopiły nocą na 14 maja^?/26 maja 1877 turecki monitor „Seyfi” na Dunaju^[4].