Mońki-Wieś

Mońki-Wieś (hist. Mońki) – dawna wieś, w latach 1965–1971 oraz od 1987 część miasta Mońki w województwie podlaskim. Leży na południowy wschód od centrum miasta (ok. 2 km), wzdłuż alei Wojska Polskiego. Stanowi odizolowane przestrzennie skupisko osadnicze względem dawnego osiedla kolejowego Mońki – dzisiejszego centrum miasta.

Mońki-Wieś

część miasta Moniek
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	moniecki
Gmina	Mońki
Miasto	Mońki
W granicach Moniek	1965–1971, 1987
SIMC	0923354[1]
Powierzchnia	1,81 km²
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	19-100
Tablice rejestracyjne	BMN
Położenie na mapie gminy Mońki Mońki-Wieś
Położenie na mapie Polski Mońki-Wieś
Położenie na mapie województwa podlaskiego Mońki-Wieś
Położenie na mapie powiatu monieckiego Mońki-Wieś
53°23′53″N 22°49′30″E

Mońki-Wieś jest wsią od której miasto Mońki (dawniej nazywane Mońki Stacja Kolejowa) bierze swoją nazwą.

Historia

Wieś Mońki założono na początku XVI w. przez ród Mońków, jako zaścianek szlachecki, który w 1535 otrzymał Mikołaj Kaczorowski. W okresie staropolskim znajdowały się w ziemi bielskiej. Na skutek rozbiorów od 1795 roku znajdowała się w zaborze pruskim, a od 1815 w zaborze rosyjskim. W 1881 zbudowano stację kolejową, przy której powstało niewielkie osiedle. Zawdzięczało ono pewne znaczenie obecności pobliskich koszar rosyjskich (znajdujących się w Hornostajach)^[2].

W okresie międzywojennym Mońki znalazły się w gminie Kalinówka w powiecie białostockim, w województwie białostockim. Spis ludności z 1921 wyodrębniał folwark, stację i wieś o nazwie Mońki, które łącznie liczyły 212 mieszkańców i 35 budynków mieszkalnych^[3].

16 października 1933 utworzono gromadę Mońki w gminie Kalinówka, składającą się ze wsi Mońki i stacji kolejowej Mońki (z osiedlem przystacyjnym)^[4].

Po wojnie Mońki zachowała inicjalnie przynależność administracyjną^[5], lecz już 1 kwietnia 1954 utworzono powiat moniecki z siedzibą w Mońkach (przystacyjnych)^[6].

Jesienią 1954, w związku z reformą administracyjną państwa, Mońki-Wieś i Mońki-Stacja (stanowiące od 1933 wspólną gromadę) wyłączono ze zniesionej gminy Kalinówka i włączono do nowo utworzonej gromady Mońki z siedzibą we wsi Mońki^[7]. 1 stycznia 1959 siedzibę GRN przeniesiono ze wsi Mońki do osady przystacyjnej Mońki^[8]. 31 grudnia 1959 z gromady Mońki wyłączono wsie Sikory i Waśki włączając je do gromady Kalinówka Kościelna, wsie Koleśniki i Potoczyzna włączając je do gromady Hornostaje oraz wsie Przytulanka, Ciesze, Kołodzież, Znoski i Moniuszeczki włączając je do gromady Dziękonie^[9]. Po manewrze tym gromada składała się już tylko z osady przystacyjnej Mońki oraz wsi Mońki.

1 stycznia 1965 gromadę Mońki zniesiono w związku z nadaniem jej praw miejskich^[10], przez co Mońki (wieś) stały się integralną częścią miasta Mońki z centrum w dawnej osadzie przystacyjnej. Sytuacja ta przetrwała siedem lat.

1 stycznia 1972 Mońki-Wieś odzyskały samodzielność przez wyłączenie z miasta Mońki i włączenie jako wieś do reaktywowanej gromady Mońki^[11]. Gromada Mońki funkcjonowała przez dokładnie jeden rok (1972), czyli do kolejnej reformy gminnej^[12]. Z dniem 1 stycznia 1973 roku utworzono gminę Mońki, w skład której weszły Mońki-Wieś^[13].

23 lipca 1987, po ponad szesnastu latach samodzielności, Mońki-Wieś (181,09 ha) włączono z powrotem do miasta Mońki^[14].