Mocja

Mocja (od łac. motio „poruszanie, ruch”) – zjawisko zmiany rodzaju gramatycznego rzeczownika przez proces słowotwórczy w obrębie jednego leksemu^[1][2], z reguły z rodzaju męskiego na żeński (feminatywy), występujący w przypadku imion i nazwisk, nazw zawodów i nazw zwierząt. Także różnorodność końcówek gramatycznych z powodu zmiany rodzaju^[3].

Podstawowe sposoby to:

• sufiksacja (np. autor – autorka)^[4],
• zmiana paradygmatu fleksyjnego (np. Stanisław – imię kobiece Stanisława).

Różnie rozpatruje się zjawisko mocji nazwisk, które bywa przedmiotem kontrowersji. Na przykład w standardowym języku czeskim mocja nazwisk jest dobrze ugruntowana i następuje za pomocą końcówki -ová, dodanej do nazwiska męża^[5], natomiast w języku angielskim nie występuje nigdy. Rada Języka Polskiego zaleca zmianę końcówki tylko w przypadku nazwisk zakończonych na -ski, -cki, -dzki^[6].

Mocja jest szczególnie produktywna w językach germańskich – niemieckim i niderlandzkim, w innych językach europejskich występuje rzadko bądź w niewielkim stopniu, np. w języku angielskim: actor → actress^[7]. W niektórych językach, np. hiszpańskim zmiana rodzaju może odbywać się bez mocji, ze zmianą rodzajnika^[8]: el estudiante → la estudiante.

Zjawisko istnienia różnych wyrazów dla różnych płci, np. w parach: mężczyzna-kobieta, ojciec-matka, syn-córka, gdzie każdy z wyrazów ma inne podłoże językowe, nie jest uważane za przejaw mocji^[9] .