Mury miejskie w Radomiu

Historia

Podsumowanie

Perspektywa

Powstanie Nowego Radomia związane jest z panowaniem Kazimierza Wielkiego. W związku ze zniszczeniem Starego Radomia, prawdopodobnie podczas jednego z najazdów litewskich, władca ten dokonał w 1350 lub 1351 roku lokacji Nowego Miasta (obecnie tzw. Miasto Kazimierzowskie) na prawie magdeburskim. Świeżo założony ośrodek otoczono murami miejskimi, chroniącymi go przed atakiem^[2]. W późniejszym okresie mury zostały podwyższone o ok. 80 cm i w takim stanie dotrwały do III rozbioru Polski. W okresie staropolskim Radom był, oprócz Iłży, jedynym miastem Sandomierszczyzny otoczonym murami miejskimi^[3].

Około 1815 roku fortyfikacje te, o niewielkiej wartości obronnej z powodu zmian w wojskowości, zostały rozebrane, a w ich miejscu utworzono ulice Spacerową (obecne Reja) oraz Wałową. Zachowane do dziś fragmenty murów oraz pozostałości Bramy Iłżeckiej (Krakowskiej) znajdują się przy ul. Wałowej – przetrwały w murach gmachu kolegium Pijarów oraz fragmentu Zamku Królewskiego^[4]. Zrekonstruowano część obwarowań znajdujących się na ulicy Szewskiej, natomiast na skwerze Unii Radomsko-Wileńskiej zaznaczono ich przebieg^[5].

Remove ads

Struktura

Podsumowanie

Perspektywa

Fortyfikacje Nowego Radomia składały się z muru, bram, baszt, Zamku Królewskiego, fosy oraz wału.

Mur

Mury obronne Nowego Radomia wzniesiono z cegły, na fundamentach z kamienia polnego, na planie owalu o wymiarach ok. 230–240 m^[6]^[7]. Miały długość ok. 1,2 km, wysokość ok. 8 m. Grubość murów na wysokości fundamentów wynosiła 2,3-2,5 m^[8]. W murze znajdowały się strzelnice (wysokości ok. 60 cm^[4]) oraz ganek strażniczy, biegnący po jego wewnętrznej stronie^[7].

Bramy miejskie

W ciągu murów miejskich usytuowano trzy bramy miejskie. Brama Lubelska znajdowała się we wschodniej części fortyfikacji i zamykała ulicę Rwańską. Z kolei Brama Piotrkowska zlokalizowana była w zachodniej części Nowego Radomia i kończyła ulicę Szpitalną. Jedyna, częściowo zachowana spośród bram – Brama Krakowska (Iłżecka) – usytuowana była w południowej części muru i wychodziła na trakt łączący Radom z Iłżą i Krakowem. Przetrwała również zdobiąca ją XV-wieczna rzeźba Madonny, pod którą pierwotnie znajdował się kamień z napisem OPUS REGNI CASIMIRI 1357^[9]. W 2010 roku ogłoszono konkurs architektoniczny na pełną odbudowę Bramy Krakowskiej, jednak tego kontrowersyjnego projektu nie zrealizowano^[10].

Baszty

Mur obronny wzmocniony był ok. 30 basztami, otwartymi od środka^[7]. Jedyna zachowana spośród nich znajduje się na ulicy Wałowej, obok Bramy Krakowskiej^[6]. Zrekonstruowany fragment innej baszty znajduje się przy ulicy Szewskiej, natomiast na skwerze Unii Radomsko-Wileńskiej, zaznaczono przebieg kilku z nich^[5].

Zamek Królewski

Zamek Królewski w Radomiu był osobnym zespołem obronnym, przylegającym do południowej części murów miejskich^[11]. Był budynkiem ceglanym, wzniesionym, tak jak mury, w XIV wieku. Na początku XVI stulecia został przebudowany w stylu renesansowym przez kasztelana radomskiego Mikołaja Szydłowieckiego. W jego obrębie usytuowano pięć wież^[12]. W czasie potopu szwedzkiego zamek został zniszczony, razem z całym miastem. W końcu XVIII wieku obniżono go o jedno piętro, zaś w XIX stuleciu przebudowano. Od 1862 roku jego pozostałości należą do plebanii kościoła farnego, ufundowanego przez Kazimierza Wielkiego^[11]. Obok fragmentu murów z basztą i Bramą Krakowską, pozostałości zamku są jedynym zachowanym elementem murów miejskich Radomia.

Fosa i wał

Mury Radomia otoczone były szeroką fosą z palisadą^[7], zasilaną przez Potok Południowy^[4]. Po zewnętrznej stronie fosy usypano szeroki wał ziemny. Fosę i wał zlikwidowano w związku z przebudową miasta w I połowie XIX wieku^[7].