Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku (do 10 grudnia 2013 Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku^[1]) – narodowa instytucja kultury, muzeum przyjmujące za swoje posłannictwo ochronę dziedzictwa nautologicznego, poprzez gromadzenie i zabezpieczanie zabytków związanych z żeglugą, szkutnictwem, okrętownictwem, rybołówstwem oraz upowszechniające wiedzę o nich, a także o morskiej historii Polski i jej gospodarce.

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

Żuraw i Ośrodek Kultury Morskiej
Państwo	Polska
Miejscowość	Gdańsk
Adres	Ołowianka 9-13 80-751 Gdańsk
Data założenia	1962
Zakres zbiorów	zabytki związane z żeglugą, szkutnictwem, okrętownictwem, rybołówstwem, morską historią Polski i jej gospodarką
Dyrektor	Szymon Kulas
Oddziały
Spichlerze na Ołowiance (siedziba Muzeum) Żuraw Ośrodek Kultury Morskiej statek-muzeum Sołdek statek-muzeum Dar Pomorza Muzeum Wisły w Tczewie Centrum Konserwacji Wraków Statków w Tczewie Muzeum Zalewu Wiślanego w Kątach Rybackich Muzeum Rybołówstwa w Helu Muzeum Archeologii Podwodnej i Rybołówstwa Bałtyckiego w Łebie – w budowie
Położenie na mapie Gdańska Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku
Położenie na mapie Polski Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku
Położenie na mapie województwa pomorskiego Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku
54°21′03,7440″N 18°39′32,4360″E
Odznaczenia
Strona internetowa

logotyp placówki

Muzeum realizuje swoją misję poprzez prace badawcze, konserwację zabytków, organizację wystaw i uczestnictwo w stowarzyszeniach muzealniczych. Muzeum stara się skupić wokół siebie ludzi, instytucje, urzędy i firmy związane z gospodarką morską, tak aby móc przy ich wsparciu realizować swoje cele i wypełniać wyznaczoną misję.

W 2024 wszystkie oddziały Muzeum zwiedziło 389 364 osób^[2], a w rekordowym 2017 – 469 836^[3].

Historia

W 1958 powołane zostało Towarzystwo Przyjaciół Muzeum. Z jego inicjatywy, z udziałem Przemysława Smolarka (pracownika Muzeum Narodowego w Szczecinie), w Dworze Artusa zorganizowano wystawę „Od wiosła do napędu atomowego”. Przemysław Smolarek zabiegał o utworzenie Muzeum Morskiego i jego zabiegi zakończyły się sukcesem. W 1959 odpowiednie ministerstwa oraz Muzeum Techniki i Przemysłu NOT zadecydowały o utworzeniu takiego muzeum w Gdańsku i zleciły P. Smolarkowi prace przygotowawcze. Oficjalnie muzeum powołano 1 stycznia 1962, a Przemysław Smolarek został mianowany jego dyrektorem w marcu tego roku. Na tym stanowisku pozostał do swej śmierci w 1991^[4][5].

Pierwszą siedzibą Muzeum był gdański Żuraw, lecz wkrótce Muzeum zaczęło się rozrastać. W 1963 otwarto nowy oddział Muzeum Latarnictwa w Rozewiu (obecnie w gestii Towarzystwa Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego, ale nie jest już oddziałem) zaś w 1972 Muzeum Rybołówstwa w Helu. W tym samym roku zmieniono nazwę na Centralne Muzeum Morskie^[5].

W 1977 Muzeum rozszerzyło się na odrestaurowany budynek przyległy do Żurawia zwany Składem Kolonialnym. W 1981 Muzeum przejęło parowiec Sołdek, pierwszy statek pełnomorski zbudowany po II wojnie światowej w Polsce, a w 1982 – Dar Pomorza – żaglowiec, będący wcześniej statkiem szkolnym Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni. W 1984 otwarto kolejny oddział – Muzeum Wisły w Tczewie. Od 1989 Muzeum przejmowało odrestaurowane spichrze na Ołowiance, będącej dawniej centrum gdańskiego portu. W 2010 Muzeum zostało odznaczone Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[6]. W 2012 na miejscu dawnego budynku Składu Kolonialnego wybudowano Ośrodek Kultury Morskiej – kolejny oddział Muzeum. W grudniu 2013 nazwa Muzeum została zmieniona na Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku^[5]. W 2016 otwarto kolejny oddział – Centrum Konserwacji Wraków Statków w Tczewie, w sąsiedztwie Muzeum Wisły^[7].

Dyrektorzy

• dr hab. Przemysław Smolarek (1962–1991)
• doc. dr hab. Andrzej Zbierski (1991–2001)
• dr inż. Jerzy Litwin (2001–2018)
• dr Robert Domżał (2019–2024)^[5][8]
• Szymon Kulas (od 2025, od 2024 jako p.o.)^[9][10]

Kierownictwo[11]

• Szymon Kulas – dyrektor
• Marcin Westphal – zastępca dyrektora
• Dorota Nahajowska – zastępca dyrektora

Oddziały Muzeum

• Spichlerze na Ołowiance (Gdańsk) – siedziba Muzeum; w głównym budynku Muzeum można zwiedzić trzy wystawy stałe: „Polacy na morzach świata”, „Archeologia Morska i Nurkowanie”, „Galerię Morską” (ekspozycja malarstwa marynistycznego) oraz wystawy czasowe; oprócz wystaw znajdują się tam m.in. archiwum, biblioteka z czytelnią i sala konferencyjna^[12].
• Żuraw (Gdańsk) – budynek dawnej bramy miejskiej z dźwigiem (zbudowanej w XV wieku, w latach 50. XX wieku odbudowanej po zniszczeniach wojennych), 30.04.2024 obiekt otwarto ponownie po kilkuletnim remoncie^[13].
• Ośrodek Kultury Morskiej (Gdańsk) – powstały w 2012 oddział jest nowoczesnym centrum edukacji morskiej, w którym na szeroką skalę prowadzone są zajęcia edukacyjne dla grup szkolnych; znajdują się tam dwie wystawy stałe: „Ludzie – statki – porty” (wystawa interaktywna o tematyce morskiej)^[14] i „Łodzie ludów świata” (kolekcja egzotycznych łodzi z różnych stron świata)^[15] oraz wystawa czasowa,
• Statek-muzeum Sołdek (Gdańsk) – pierwszy statek pełnomorski zbudowany w Polsce po II wojnie światowej (1949); zwiedzający mogą poznać konstrukcję i wyposażenie statku oraz warunki życia i pracy marynarzy w połowie XX wieku^[16].
• Sala BHP Stoczni Gdańskiej (Gdańsk) – historyczne miejsce podpisania porozumień sierpniowych, w strukturze NMM od września do grudnia 2019^[17], następnie przekazana NSZZ „Solidarność”^[18].
• Statek-muzeum Dar Pomorza (Gdynia) – trójmasztowa fregata zbudowana w 1909; od 1930 statek szkolny polskich szkół morskich; na statku można oglądać wystawę stałą prezentującą historię jednostki, w tym m.in. postać Karola Olgierda Borchardta, który w latach 1938–1939 służył na Darze Pomorza jako starszy oficer oraz wystawy czasowe^[19].
• Muzeum Wisły (Tczew) – oddział znajduje się w XIX-wiecznym budynku przemysłowym; można w nim oglądać wystawę stałą „Wisła w dziejach Polski”, ukazującą znaczenie Wisły dla polskiej gospodarki w okresie XVI-XX w., w tym różne typy łodzi, tratw i statków rzecznych używanych na Wiśle^[20][21] oraz wystawę czasową.
• Centrum Konserwacji Wraków Statków (Tczew) – w Magazynie Studyjnym zwiedzający mogą oglądać m.in. fragmenty wraków statków odkrytych na dnie Bałtyku, pradawne łodzie z terenów Polski, kolekcję egzotycznych jednostek z różnych stron świata oraz historyczne polskie jachty – Opty, Dal, Kumka IV^[22]; wydzieloną częścią budynku (dostępną dla zwiedzających z poziomu antresoli) jest pracownia konserwatorska, w której obiekty archeologiczne poddawane są konserwacji i rekonstrukcji^[23].
• Muzeum Rybołówstwa (Hel) – oddział znajduje się w budynku XV-wiecznego kościoła ewangelickiego; można w nim oglądać wystawę stałą „Dzieje rybołówstwa na wodach Zatoki Gdańskiej”, ukazującą tradycyjne rybołówstwo i szkutnictwo kaszubskie, dzieje samego Helu, historię polskiego rybołówstwa morskiego, ekologię Bałtyku^[24] oraz wystawę czasową; zwiedzający mogą również podziwiać panoramę Helu z tarasu wieży widokowej kościoła.
• Muzeum Zalewu Wiślanego (Kąty Rybackie) – prezentuje historię szkutnictwa i rybołówstwa na Zalewie Wiślanym; na wystawie znajdują się także zabytki związane z żeglarstwem, pracą na morzu, historią ratownictwa brzegowego, żeglarstwem lodowym oraz powroźnictwem^[25]; można tam również oglądać wystawę czasową.
• Muzeum Archeologii Podwodnej i Rybołówstwa Bałtyckiego (Łeba) – obecnie w budowie^[26].

• Siedziba i oddziały Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku
• 
  Spichlerze na Ołowiance – siedziba Muzeum
• 
  Żuraw i Ośrodek Kultury Morskiej w Gdańsku
• 
  Statek-muzeum Sołdek
• 
  Muzeum Rybołówstwa w Helu
• 
  Muzeum Wisły w Tczewie
• 
  Muzeum Zalewu Wiślanego w Kątach Rybackich
• 
  Dar Pomorza w Gdyni

Działalność edukacyjna

Dział Edukacji Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku organizuje różne działania o charakterze edukacyjnym. Są to oprowadzania z przewodnikiem po wystawach, lekcje muzealne dla grup szkolnych^[27], zajęcia dla rodzin z dziećmi^[28], warsztaty plastyczne dla seniorów, a także warsztaty dla osób niepełnosprawnych^[29]. Edukatorzy prowadzą również zajęcia sezonowe w czasie ferii zimowych^[30] i wakacji letnich^[31]. W Muzeum odbywają się imprezy edukacyjne o charakterze masowym, np. promujące wystawy czasowe lub będące częścią wydarzeń ogólnopolskich, takich jak Noc Muzeów, Europejskie Dni Dziedzictwa, czy Weekend seniora z kulturą.