SS Sołdek

SS Sołdek – rudowęglowiec, masowiec o napędzie parowym – pierwszy statek pełnomorski zbudowany całkowicie w Polsce po II wojnie światowej^[a], który następnie przez szereg lat pływał pod polską banderą handlową, a później służył m.in. jako magazyn pływający na Odrze w Szczecinie. Prototyp serii dwudziestu dziewięciu rudowęglowców – małych masowców typu B30 budowanych w latach 1949-1954 w Stoczni Gdańskiej. Otrzymał nazwę od nazwiska ówczesnego trasera Stoczni Gdańskiej, przodownika pracy Stanisława Sołdka, którego żona, Helena, została matką chrzestną^[1] statku.

SS Sołdek

Bandera	Polska
Port macierzysty	Szczecin
Armator	Polska Żegluga Morska
Dane podstawowe
Typ	rudowęglowiec
Historia
Stocznia	Stocznia Gdańska
Data wodowania	6 listopada 1948
Data oddania do eksploatacji	21 października 1949
Data wycofania ze służby	30 grudnia 1980
Dane techniczne
Nośność (DWT)	2560
Liczebność załogi	28
Długość całkowita (L)	87 m
Szerokość (B)	12,30 m
Zanurzenie (D)	5,41 m
Wysokość (H)	5,80 m
Pojemność	bruto: 2005 RT netto: 994 RT
Napęd mechaniczny
Silnik	maszyna parowa
Moc silnika	1300 KM (956 kW) 125 obr./min
Liczba śrub napędowych	1
Prędkość maks.	9,5 w.

Na pochylni w Stoczni Gdańskiej

Wodowanie „Sołdka”

Mapa rejsów „Sołdka”

Statek Muzeum SS Sołdek

SS Sołdek na Motławie w Gdańsku

Projekt wstępny statku został opracowany przez grupę polskich konstruktorów pod kierunkiem mgr. inż. Henryka Giełdzika, zaś dokumentację warsztatową zlecono francuskiej stoczni Augustin Normand w Hawrze. Budową statku kierował mgr inż. Jerzy Doerffer.

Do 30 grudnia 1980 roku „Sołdek” odbył 1479^[2] rejsów morskich, przewiózł ponad 3,5 miliona ton towarów, zawijając do ponad 60 portów. Od 17 lipca 1985 roku udostępniony do zwiedzania jako statek-muzeum, oddział Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. W 2024 roku statek zwiedziło 69 499 osób^[3].

Podstawowe informacje

• Armator: od 2 stycznia 1952 roku Polska Żegluga Morska w Szczecinie (wcześniej zamówiony i eksploatowany przez: Gdynia-Ameryka Linie Żeglugowe S.A., jako formalna własność Żeglugi Polskiej S.A.)^[4]
• Bandera: Polska
• Port macierzysty: Szczecin
• Budowniczy: Stocznia Gdańska
• Typ jednostki: rudowęglowiec typu B30/1 (typ konstrukcyjny – szańcowiec z siłownią na rufie)
  • Wymiary:
  • długość całkowita: 87,00 m
  • szerokość na wręgach: 12,30 m
  • wysokość do pokładu górnego: 5,80 m
  • zanurzenie do znaku ładunkowego: 5,41 m
• Nośność statku: 2610 t
• Pojemność rejestrowa:
  • brutto: 2005 BRT
  • netto: 994 NRT
• pokłady
  • rufa
    • międzypokład
    • pokład szańcowy z lukami (od nadbudówki na śródokręciu do rufy)
    • pokład łodziowy
  • śródokręcie
    • pokład oficerski
    • pokład nawigacyjny
    • pokład namiarowy
  • pokład główny z lukami (od dziobówki do nadbudówki na śródokręciu)
  • dziób
    • pokład dziobówki
• Cztery ładownie
• Napęd:
  • 2 kotły opalane węglem systemu Howden-Johnson – zaprojektowane w Katedrze Kotłów Parowych na Politechnice Gdańskiej pod kierunkiem prof. Antoniego Kozłowskiego
    • zużycie węgla: 1 t/h
  • maszyna parowa 4-cylindrowa, podwójnego rozprężania, systemu Lentza typu ML8a produkcji huty „ZUT Zgoda” w Świętochłowicach na Śląsku
    • nr fabryczny: 2510 (maszyna aktualnie znajdująca się na statku)
    • rok produkcji: 1951 (maszyna aktualnie znajdująca się na statku)
    • projekt: zespół konstruktorski pod kierownictwem Adolfa Polaka na PG
    • para dolotowa:
      • ciśnienie: 1,45 MPa (14,2 at)
      • temperatura: 325 °C (598 K)
      • jednostkowe zużycie pary: 5 kg/KMh
    • próżnia w skraplaczu: 92%
  • moc napędu głównego: 1300 KM (956 kW) przy 125 obr./min
  • jedna śruba
• Instalacja elektryczna:
  • dwa parowe zespoły prądotwórcze:
    • długość: 1950 mm
    • szerokość: 850 mm
    • moc prądnicy: 20 kW
    • jednocylindrowa, szybkoobrotowa maszyna parowa: Świdnicka Fabryka Urządzeń Przemysłowych.
    • prądnica: firma K. Pustoła z Warszawy^[5][6]
  • prądnica awaryjna zaprojektowana na Politechnice Gdańskiej
• Prędkość na próbach przy 90% mocy siłowni: 9,9 węzła
• Liczba miejsc dla załogi: 33 osoby
• Załoga: 28
• Projekt wstępny: mgr inż. Henryk Giełdzik
• Dokumentacja warsztatowa: francuska stocznia Augustin Normand
• Budową statków kierował: mgr inż. Jerzy Doerffer

Załoga

Pierwsza

• Kapitan: Zbigniew Rybiański^[7]; absolwent Państwowej Szkoły Morskiej z 1930 roku w Tczewie
• Pierwszy oficer: Walery Szot
• Mechanicy:
  • pierwszy: Kazimierz Świerczewski
  • drugi: Wnurowski
  • trzeci: Józef Cygan
• Palacz okrętowy: Kazimierz Postek
• Kucharz: Stanisławski

Kalendarium

• 15 września 1947: rozpoczęcie trasowania
• 1948
  • 3 kwietnia: położenie stępki – pierwszy nit zakuł minister żeglugi Adam Rapacki, pierwsze blachy poświęcił ksiądz kapucyn z kościoła św. Jakuba w Gdańsku
  • 6 listopada: wodowanie – matka chrzestna Helena Sołdkowa, żona trasera
• 1949
  • 24 września o godzinie 9.55: pierwszy rejs próbny – wyprowadził pilot portu gdańskiego, kapitan Laskowski, za pomocą holowników: „Atlas” na dziobie i „Cyklop” na rufie
  • 21 października: przekazanie do eksploatacji
  • 22–24 października: pierwszy rejs Gdańsk – Szczecin (Wały Chrobrego)
  • 25 października godz. 12: uroczyste podniesienie bandery
  • 26-30 października: pierwszy rejs z ładunkiem do Gandawy w Belgii z 2200 t węgla
• 1952 wymiana maszyny parowej spowodowana awarią
• 30 grudnia 1980: opuszczenie bandery i przekazanie jako hulk muzealny Muzeum Szczecińskiemu
• 28 kwietnia 1981: przekazanie Centralnemu Muzeum Morskiemu w Gdańsku.
• od 17 lipca 1985: Statek muzeum
• 17 października – 19 grudnia 2020: przegląd techniczny i największy od 35 lat remont w Gdańskiej Stoczni „Remontowa”^[8][9]; w ładowniach nr 3 i 4 otwarto nową wystawę stałą pt. "Sołdek i jego czasy". Udostępniono także nową przestrzeń ekspozycyjną w ładowni nr 2 na dziobie statku^[10][11].

Plany i modele

• Mały Modelarz nr 8/83
• Plany Modelarskie nr 2/1982 (108)

Statki typu B30

Pod polską banderą

• Sołdek (numer stoczniowy B30/1) – przy wodowaniu otrzymał imię osoby żyjącej; od 1981 statek muzeum
• Jedność Robotnicza (B30/2) – w 1979 złomowany w Glasgow
• Brygada Makowskiego (B30/3) – w 1979 złomowany w Glasgow (pierwszy statek pod polską banderą o zbiorowym patronie)
• 1 Maja (B30/4) – bezpośrednio po ukończeniu przekazany ZSRR i nazwany Pervomaysk
• Pstrowski (B30/5) – przy wodowaniu otrzymał imię osoby żyjącej; w 1978 złomowany w Glasgow
• Wieczorek (B30/6) – w 1978 sprzedany do Wielkiej Brytanii i używany w Glasgow jako pomocnicza jednostka portowa. Data skasowania i oddania na złom nieznana^[1].

Sprzedane ZSRR

(B30/7) – Zaporoge, (B30/8) – Krivoy Rog, (B30/9) – Kramatorsk, (B30/10) – Makeevka, (B30/11) – Gorlovka, (B30/12) – Novo-Shahtinsk, (B30/13) – Solikamsk, (B30/14) – Kurgan, (B30/15) – Zlatoust, (B30/16) – Minusinsk, (B30/17) – Pavlodar, (B30/18) – Jenakiyevo, (B30/19) – Nikitovka, (B30/20) – Novocherkassk, (B30/21) – Volnovacha, (B30/22) – Vitegra, (B30/23) – Tovda, (B30/24) – Kalar, (B30/25) – Azovstal, (B30/26) – Tkvarcheli, (B30/27) – Zangezur, (B30/28) – Malaia Zemlia, (B30/29) – Pereyeslav Khmielnitsky.