Twardoskórzak pucharowaty

Twardoskórzak pucharowaty, twardziak pucharkowaty (Neolentinus cyathiformis (Schaeff.) Della Maggiora & Trassinelli) – gatunek grzybów z rodziny niszczycowatych (Gloeophyllaceae)^[1].

Twardoskórzak pucharowaty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	niszczycowce
Rodzina	niszczycowate
Rodzaj	twardoskórzak
Gatunek	twardoskórzak pucharowaty
Nazwa systematyczna
Neolentinus cyathiformis (Schaeff.) Della Maggiora & Trassinelli Index Fungorum 171: 1 (2014)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Neolentinus, Gloeophyllaceae, Gloeophyllales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schaeffer nadając mu nazwę Agaricus cyathiformis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 2014 r. Della Maggiora i Trassinelli, przenosząc go do rodzaju Neolentinus^[1].

Synonimów naukowych ma około 20. Niektóre z nich^[2]:

• Favolus cyathiformis (Schaeff.) E.F. Malysheva, Malysheva & Zmitr. 2004
• Lentinus cyathiformis (Schaeff.) Bres. 1929
• Lentinus schaefferi (Redhead & Ginns) Rauschert 1988
• Neolentinus degener (Kalchbr.) Hrouda 2001
• Neolentinus schaefferi Redhead & Ginns 1985
• Polyporus cyathiformis (Schaeff.) Zmitr. 2010

Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował polską nazwę twardziak pucharkowaty. Wówczas gatunek ten klasyfikowany był do rodzaju Lentinus (twardziak). W polskim piśmiennictwie mykologicznym opisywany był również jako twardziak kielichowaty^[3]. Po przeniesieniu go do rodzaju Neolentinus obydwie polskie nazwy stały się niespójne z nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała nazwę twardoskórzak pucharowaty^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 3–10 cm, wyjątkowo do 15 cm. Zazwyczaj owocniki wyrastają grupkami po 2–3. U młodych owocników wypukły lub półkulisty, o powierzchni gliniastoczerwonej i pokrytej drobnymi, brunatnordzawymi łuseczkami. Z wiekiem rozprostowuje się i staje się płaski z niewielkim zagłębieniem, lub nawet kielichowaty, a jego powierzchnia staje się naga, brudno-ochrowożółta^[5].

Blaszki

Początkowo białawe, wąskie, tępe, o równych ostrzach, potem żółtawe, o szerokości 4–8 mm i ostrzach ostrych, delikatnie ząbkowanych. Dość często są widlasto rozgałęzione, a przy trzonie połączone anastomozami. Dość daleko zbiegają po trzonie^[5].

Trzon

Wysokość 3–15 cm, grubość do 7–15 mm, centralny, lub nieznacznie ekscentryczny, twardy, mięsisty, pełny. Powierzchnia o barwie żółtawej, bardzo gęsto pokryta brunatnordzawymi łuseczkami. Podstawa trzonu często korzeniasta, o długości do 5 cm^[5].

Miąższ

Biały, tylko u podstawy trzonu słomiastożółty. U młodych owocników soczysty, szybko jednak twardnieje. Zapach silny, przyjemny^[5].

Cechy mikroskopowe

Strzępki w trzonie o grubości 2,5–4,5 μm, nieamyloidalne. W hymenium brak cystyd i innych płonnych elementów. Podstawki 4–sterygmowe o rozmiarach 35–40 × 6–8 μm. Zarodniki eliptyczno-cylindryczne z ukośną, zaostrzoną podstawą, gładkie, nieamyloidalne o rozmiarach 10–14 × 3,5–4,5 μm^[5].

Występowanie

Znany jest tylko w Europie i Rosji^[6]. Jest bardzo rzadki, liczniej występuje tylko w Europie Południowej^[5]. W polskiej literaturze naukowej do 2003 r. podano 8 jego stanowisk^[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą się utrzymywały czynniki zagrożenia^[7].

Grzyb nadrzewny. Występuje w lasach i parkach na martwym drewnie drzew liściastych, szczególnie na topoli białej i topoli osice. Owocniki wytwarza od czerwca do września^[3].